مقاله مطالعات قابلیت سنجی و ارزیابی اقتصادی پارک ناژوان

دانلود مقاله مطالعات قابلیت سنجی و ارزیابی اقتصادی پارک ناژوان
۲- وضعیت زمین شناسی و لرزه خیزی اراضی ناژوان :
اراضی ناژوان در غرب شهر اصفهان، در واقع بخشی از پادگانه‌های آبرفتی رودخانه زاینده‌رود می‌باشند که در انتهای بخش غربی دشت اصفهان و محل تلاقی دره نجف آباد خمینی شهر به دشت اصفهان قرار دارند. دشت اصفهان چاله فروافتاده‌ای است که از نظر زمین ساختی ـ رسوبی آستان گذر زون ساختمانی سنندج ـ سیرجان به ایران مرکزی است. این دشت پس از طی تحولات تکتونیکی و زمین‌شناسی در دوران چهارم زمین شناسی از آبرفت های نواحی اطراف و رسوب های حمل شده به وسیله رودخانه زاینده‌رود پر شده، شهر اصفهان نیز بر روی همین آبرفت ها بنیان گرفته و شرایط مناسب دشت، وجود رودخانه زاینده‌رود و خاک‌های حاصلخیز پیرامون آن، همگی شرایط مناسبی بوده تا این منطقه را به یکی از کانون های قدیمی تمدن مبدل سازد. به دلیل وجود خاک‌های حاصلخیز در حواشی رودخانه، در پیرامون بلافصل رودخانه، بیشه‌زارها، باغ ها و زمین های زراعی وسیعی به وجود آمده که اراضی ناژوان نیز در حقیقت بخشی از آن را به خود اختصاص می دهند. جنس این اراضی، آبرفت های رودخانه ای است.

ارتفاعات اطراف اراضی ناژوان را کوه‌هایی متعلق به دوران دوم زمین شناسی تشکیل می دهند. کوه دنبه، کوه آتشگاه، کوه صفه، شاهکوه و کوه محمد آباد از جمله این کوهها هستند که اغلب متشکل از آهک، کنگلومرا و شیل می باشند. کوه دنبه در غرب و جنوب غرب اراضی ناژوان نا‌همواری نه چندان مرتفعی است که تقریباً جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی دارد. قدیمی ترین رسوب‌های این کوه به دوره تریاس از دوران دوم متعلق بوده و در بخش جنوب شرقی کوه شامل شیل آمونیت دار با میان لایه های کنگلومرا، ماسه سنگ و سنگ آهن رادیولاریتی است. بخش های جنوب، جنوب‌غربی، مرکز و شمال غربی کوه نیز از سنگ آهک، کنگلومرای قرمز و ماسه سنگ با میان لایه ای از دولومیت ماسه‌ای زرد رنگ تشکیل شده کوه دنبه ناهمواری با شیب تند و برونزدهای صخره ای و سنگی است. کوه آتشگاه در سوی شمالی رودخانه و بخش غربی اراضی ناژوان نیز از سنگ های آهکی و ماسه سنگی تشکیل شده است.

غیر از دو کوه دنبه و آتشگاه و زمین های پایکوهی آنها اراضی اصلی ناژوان از آبرفت های رودخانه ای تشکیل شده، سنگ بستر در زیر این لایه های آبرفتی، شیل می باشد. ضخامت آبرفت در دشت اصفهان به سوی شرق و شمال شرق افزایش می یابد و حداکثر به ۲۰۰ متر می رسد. آبرفت های رودخانه ای و جوان در سطح دشت و اراضی ناژوان دارای یک سفره آب سطحی می باشند و به دلیل ماهیت زمین شناختی خاکشناسی خود از نظر کشاورزی و باغداری دارای اهمیت والایی هستند. نزدیکترین گسله‌های منطقه به اراضی ناژوان شامل گسله شاهکوه (در جنوب)، گسله لمبلاغ (در غرب) گسله رخ (در جنوب غرب) گسله ایزد‌خواست و ابر گسله زاگرس می باشند. در این میان دو گسله رخ و زاگرس به دلیل ساز و کار فشاری دارای توان لرزه‌زایی پتانسیل بیشتری هستند.

از دیدگاه لرزه‌شناسی، بررسی های تاریخی نشان می دهد که به طور کلی زمین لرزه‌های ویرانگر و خیلی شدید در شهر اصفهان به وقوع نپیوسته و زلزله های مخرب بیشتر در اطراف اصفهان و منطقه زاگرس رخ داده‌اند و اثرات آنها به صورت لرزش‌های خفیف در اصفهان احساس می شده است

از جمله زلزله های تاریخی شهر اصفهان می توان به زلزله سال ۱۳۴۴ میلادی اشاره کرد که باعث تخریب باروری شهر و چندین خانه گردیده، از دیگر زلزله‌های تاریخی در پیرامون منطقه اصفهان (که اثر آنها در اصفهان احساس شده) می توان به زمین لرزه های زاگرس (۱۴۵۹‌م) و جبال (۱۴۹۵‌م) و هفت تنان (۱۶۶۶‌م) در کوه های زاگرس اشاره کرد.

جدول زیر گسیله‌های اصلی نزدیک به اراضی ناژوان و توان پتانسیل لرزه‌ای را نشان می دهد.

در دوره های معاصر نیز با توجه به همجوار اصفهان با کوهستان‌های لرزه خیز زاگرس، لرزش‌های بزرگ در نواحی چهار‌محال‌بختیاری و فارس غالباً در اصفهان نیز احساس می شده، لیکن فاقد خسارت بوده است. در مجموع می توان گفت که اراضی ناژوان در محدوده خطر نسبی متوسط زمین‌لرزه قرار دارد و احتمال وقوع زلزله‌های شدید در آن کم است. با توجه به توضیحات فوق جهت رعایت اصول ساخت و ساز مناسب برای بناها، در نظر گرفتن مقدار (۰/۱ تا ۰/۲) حداکثر شتاب ثقل زمین (برحسب g) در ساخت و سازهای آتی این اراضی به نظر می رسد.

۳- وضعیت خاک ‌شناسی اراضی ناژوان :
همچنان‌که پیشتر ذکر شد جنس مواد سطحی اراضی ناژوان، آبرفت‌های رودخانه‌ای زاینده‌رود است که این آبرفت‌ها در خلال اعصار مختلف بر اثر فرسایش ناهمواری‌های بالا دست و حمل مواد فرسایش به وسیله رودخانه به صورت پادگانه‌های آبرفتی زاینده‌رود نهشته شده و حواشی رودخانه را در برمی‌گیرد.

صرف نظر از اراضی آبرفتی ناژوان در دو سوی رودخانه دو واحد مورفولوژیکی دیگر که ویژگی های خاک شناسی متفاوتی دارند شامل کوه دنبه و آتشگاه هستند. محل تماس این دو واحد مورفولوژیکی با اراضی ناژوان را واریزه‌های کوهرفتی تشکیل می دهد. به عبارت دیگر واحدهای مورفولوژیکی قابل شناسایی در اراضی ناژوان و پیرامون آن شامل سه واحد کوهها (دنبه و آتشگاه) و واحد واریزه‌های کوهرفتی و بالاخره واحد نهشته‌های آبرفتی رودخانه ای است (نقشه).

واحد کوهها (کوه دنبه و آتشگاه) از نظر وضعیت خاک اکثراً لخت و بدون خاک با برون زدهای سنگی و صخره ای است، در بعضی قسمت های کوچک این واحد خاک های خیلی کم عمق و سنگریزه دار (لیتوسول lithosols) دیده می شود. این واحد تقریباً بدون پوشش گیاهی، دارای شیب تند و فرسایش زیاد است.

واحد واریزه های کوهرفتی، نسبت به واحد کوهها شیب کمتری داشته، متشکل از خاک های کم‌عمق تا نیمه عمق سنگریزه دار با بافت سنگین و افق گچ و آهک است. پوشش گیاهی این واحد کم تا متوسط بوده و انواع خار و گونه های گرامینه در آن دیده می شوند. بخش هایی از این واحد در جبهه شمالی کوه دنبه (در محدوده پیرامونی اراضی ناژوان) به توسعه فیزیکی روستای دنبه و محله قائمیه اختصاص یافته و بخش‌هایی از آن نیز به زیر باغداری و درختکاری رفته است.

عمده ترین محدودیت در این واحد، فرسایش زیاد، کمی عمق خاک و وجود سنگریزه در سطح می‌باشد.

آخرین و اصلی ترین واحد مورفولوژیکی که اراضی ناژوان را شامل می شود واحد آبرفت‌های رودخانه‌ای زاینده رود است.

خاک های این واحد در گروه خاک های آبرفتی جوان (Yong Alluvial Salt) قرار می گیرند و نوعی از خاک های غیر منطقه ای (Azonal) می باشند.

این خاک ها فاقد تکامل پروفیلی بوده، ساختمان نامشخص و ضعیفی دارند و طبقاتی از شن و سنگریزه در پروفیل آنها دیده می شود.

اگر چه بافت آنها سنگین و زهکشی طبیعی خوبی ندارند اما از نظر زراعت و باغداری قابلیت خوبی دارند، سطح آب زیرزمینی در خاک های این اراضی بالا و بین ۱ تا ۶ متر است.

عمق سطح ایستایی به طرف رودخانه کاهش می یابد و با دور شدن رودخانه افزایش پیدا می کند. سطح ایستایی در بخش شمالی رودخانه ۱ تا ۴ متر و در بخش جنوبی ۱ تا ۶ متر است.

۴- توپوگرافی و شکل زمین :
اراضی ناژوان از نظر توپوگرافی و شکل، زمین های مسطح و همواری هستند که بخشی از دشت اصفهان و آبرفت های رودخانه زاینده‌رود را تشکیل می دهند. این اراضی در غرب و جنوب‌غربی شهر اصفهان زمین های هموار و گسترده ای را شامل می شوند که در دو سوی رودخانه زاینده رود از راس شمال غربی کوه دنبه و آتشگاه شروع شده و به بخش مسکونی جنوب غرب شهر اصفهان منتهی می‌گردند. صرف نظر از دو ناهمواری دنبه و آتشگاه اراضی ناژوان مسطح و بدون ناهمواری بوده، ارتفاع اراضی در غرب حداکثر به ۱۶۰۰ متر و در انتهای شرقی محدوده به ۱۵۸۰ متر می رسد. یعنی حداکثر تفاضل ارتفاعی شرق و غرب محدوده اراضی ناژوان به کمتر از ۲۰ متر می رسد، به عبارتی شیب غربی ـ شرقی اراضی کمتر از ۵/۰ درصد است.

ارتفاع بخش جنوبی اراضی ناژوان نیز در محل تلاقی پایکوه دنبه با اراضی ناژوان ۱۶۰۰ متر بوده و ارتفاع اراضی قائمیه و بخش جنوبی اراضی تا محل تلاقی با اتوبان ذوب آهن نیز به ۱۶۰۰ متر می‌رسد. در سوی شمال محدوده نیز ارتفاع اراضی تا محور آتشگاه هیچگاه از ۱۵۹۰ متر فراتر نمی‌رود.

غیر از اراضی مسطح و هموار ناژوان که بخش اعظم مساحت محدوده را به خود اختصاص می دهند دو عارضه ناهموار در پیرامون اراضی شامل کوه دنبه با حداکثر ارتفاع ۱۸۸۵ متر در جنوب غربی محدوده و کوه آتشگاه با ارتفاع ۱۶۷۴ متر در غرب محدوده می باشند.

اختلاف ارتفاع کوه دنبه با اراضی ناژوان حدود ۲۸۵ متر و اختلاف ارتفاع کوه آتشگاه با اراضی ناژوان حدود ۷۴ متر است.

از نظر شکل شناسی ۳ واحد اصلی در محدوده مورد مطالعه شامل اراضی مسطح ناژوان، پایکوه دنبه و آتشگاه قابل شناسایی می باشند. کاربری اراضی مسطح ناژوان عمدتاً زراعت و باغداری است و خرد توپوگرافی آن از تغییرات حاصل از اقدامات کشاورزی ایجاد راههای دسترس، جوی ها و مادی ها و همچنین عبور رودخانه اصلی زاینده رود از میان آن شکل گرفته است.

با توجه به وضعیت توپوگرافی ناحیه مورد مطالعه، شیب اراضی و ناهمواری ها را می توان به سه دسته تقسیم کرد :
اول : حد فاصل انتهای بالایی پایکوه ها و بلندترین بخش های کوه های دنبه و آتشگاه با شیبی تند و بیشتر از ۲۰ درصد.
دوم : حد فاصل اراضی هموار ناژوان و انتهای بالایی پایکوه‌ها (واحد واریزه‌های کوهرفتی یا پایکوه‌ها) با شیبی بین ۵ تا ۱۵ درصد.
سوم : اراضی هموار ناژوان بایستی بین صفر تا ۵ درصد و عموماً کمتر از ۲درصد.

۵- بررسی وضعیت هیدرولوژیکی :
جریان آب های سطحی :
اصلی ترین جریان آب سطحی در محدوده مورد مطالعه رودخانه زاینده رود است که پس از انحنای تقریباً ۹۰ درجه ای خود در محل کوه دنبه جهت جنوب به شمال خود را عوض کرده و جهت غرب به شرق می گیرد و با همین امتداد از اراضی محدوده طرح گذشته و آن را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می کند.

رودخانه در این ناحیه پیچ و خم های متعددی داشته و پس از تمایل به سوی شمال (در مرکز محدوده) مجدداً به سوی جنوب شرق روان می گردد.

عرض رودخانه در این ناحیه عمدتاً کم و به حداقل ۲۰ متر (در زمستان) می رسد. بدیهی است در فصل تابستان عرض رودخانه به کمتر از این مقدار می رسد. بیشترین عرض رودخانه در محدوده نیز به حدود ۱۸۰ متر می رسد. به لحاظ کاربری خاص اراضی محدوده طرح و با توجه به اینکه بخش اعظم اراضی را زمین های زراعی و باغ تشکیل می دهد سیستم آبیاری و پخش آب های سطحی خاص در قالب مادی ها و انهار از قدیم‌الایام در این ناحیه رواج داشته است. مادی های اصلی و متعددی از رودخانه زاینده رود چه در محدوده طرح و چه خارج از محدوده طرح منشعب می شود که کار آبرسانی به بخش های مختلف را به عهده دارند.

از جمله این مادی ها می توان به مادی فدن، فرشادی، مادی شاه، نیاصرم دستگرد، قمیش و نهر جلالون اشاره کرد. این مادی های اصلی نیز نهرها و جوی های بیشماری جدا شده و کار آبرسانی به باغ ها و مزارع را انجام می دهند.

جهت بررسی آبدهی رودخانه زاینده رود در محدوده مورد مطالعه از آمار و اطلاعات دو ایستگاه آب‌سنجی یکی در بالا دست اراضی ناژوان (ایستگاه فلاورجان) و دیگری در پایین دست (ایستگاه پل‌خواجو) استفاده شده است. طبق آماری آبدهی ماهانه رودخانه زاینده رود در دو ایستگاه مذکور اندازه گیری شده است که اگر چه علی‌القاعده آبدهی رودخانه در ایستگاه پل خواجو باید کمتر باشد اما در بعضی از ماه های سال میزان آبدهی رودخانه در این ایستگاه بیشتر از ایستگاه فلاورجان است. دلایل این موضوع را می توان تأثیرات برداشت آب و مصرف آن در فاصله دو ایستگاه، تأثیر جریان‌‌های زمینی، تأثیر روان آب های سطحی و احتمالاً تأثیر روان آب های شهری اصفهان دانست.

در هر حال در شهریور‌ماه میزان آبدهی رودخانه در این ناحیه به حداقل خود می رسد و میانگین دبی ماهانه رودخانه در این هنگام برابر (۸۸/۹ متر مکعب در ثانیه) است (ایستگاه پل خواجو)، حداکثر میزان آب رودخانه نیز در فروردین ماه و به میزان ۶۹/۳۴ متر مکعب در ثانیه می باشد (میانگین دبی ماهانه). میانگین دبی سالانه رودخانه زاینده رود در ایستگاه فلاورجان ۰۲/۱۷ متر مکعب و در ایستگاه پل خواجو ۳۷/۱۸ متر مکعب در ثانیه است.

جدول صفحه بعد نیز میانگین سالانه آبدهی زاینده رود در خلال یک دوره آماری ۲۰ساله را در ایستگاه پل خواجو نشان می‌دهد. حداکثر دبی ماهانه رودخانه در فروردین ماه به حدود ۱۵۰ متر مکعب در ثانیه می رسد.

از نظر کیفیت آب برای کشاورزی، آب رودخانه در این ناحیه در طبقه S1C2 از طبقه‌بندی ویلکوکس قرار می گیرد که معرف آب های با محدودیت ناچیز شوری از نظر آبیاری است. غلظت مواد محلول رودخانه در ایستگاه پل خواجو از ۲۶۰ تا ۷۶۰ میلی گرم در لیتر در نوسان است و هدایت الکتریکی آب به حداکثر به ۹۹۵ میکرومهوس در سانتی متر می رسد. ضریب جذب سدیم آب نیز از ۹/۰ تا ۹/۳ در نوسان است. Ph آب رودخانه در ایستگاه پل خواجو ۵/۷ تا ۵/۸ است.

فهرست مطالب
فصل اول. ۱
مقدمه : ۲
تدقیق تعریف پارک ناژوان.. ۳
معرفی محدوده کلان مورد مطالعه : ۴
فصل دوم. ۶
۱- بررسی شرایط اقلیمی : ۸
الف : بارندگی.. ۹
ب : دما ۱۰
ج : رطوبت.. ۱۲
د : وضعیت بادها ۲۰
۲- وضعیت زمین شناسی و لرزه خیزی اراضی ناژوان : ۲۱
۳- وضعیت خاک ‌شناسی اراضی ناژوان : ۲۴
۴- توپوگرافی و شکل زمین : ۲۶
۵- بررسی وضعیت هیدرولوژیکی : ۲۷
جریان آب های سطحی : ۲۷
۶- بررسی وضعیت بیولوژیکی اراضی ناژوان : ۳۱
پوشش گیاهی.. ۳۱
الف : گیاهان مثمر. ۳۳
I: گونه های باغی : ۳۳
II: اراضی زراعی : ۳۴
ب : گیاهان غیر مثمر. ۳۵
I: بیشه زارها : ۳۶
II: فضای سبز پارکی : ۳۷
نتیجه گیری : ۴۱
مسیر رودخانه و اصلاح ریخت آن : ۴۲
– کلیاتی در مورد ویژگی های تاریخی ناژوان : ۴۴
فصل سوم. ۴۹
روش کلاوسون.. ۵۰
محاسن روش کلاوسون : ۵۱
تجزیه و تحلیل نتایج تکمیل پرسشنامه ها: ۵۶
فصل چهارم : ۶۴
نمودارها (به صورت دایره‌ای). ۶۴
فصل پنجم. ۹۰
منابع و مأخذ : ۹۱