مقاله در مورد تاریخچه برق در ایران

این مقاله به بررسی تاریخچه برق در ایران می‌ پردازد و رویدادهای مهمی نظیر ورود اولین مولد برق به کاخ سلطنتی در دوران ناصرالدین شاه و تأسیس کارخانه چراغ برق حاجی امین‌ الضرب را شامل می‌ شود.

مقدمه
در سال ۱۸۷۱ میلادی (۱۲۵۰ هجری شمسی)، ماشین گرام اختراع شد. این نوآوری، گامی بنیادین در مسیر شکل‌گیری صنعت برق تجاری به شمار می‌رفت، زیرا پس از آن، امکان تبدیل انرژی مکانیکی (و هر نوع انرژی دیگری که قابلیت تولید کار مکانیکی داشته باشد) به انرژی الکتریکی فراهم شد.

یازده سال بعد، در سال ۱۸۸۲ میلادی (۱۲۶۱ هجری شمسی)، توماس ادیسون نخستین مؤسسه برق تجاری خود را برای تأمین روشنایی یکی از خیابان‌ های نیویورک افتتاح کرد. ذکر این دو رویداد مهم به درک پیوند زمانی بین تاریخ شکل‌ گیری صنعت برق در جهان و ایران کمک می‌ کند. همان‌ طور که خواهیم دید، اولین مولد برق در ایران سه سال پس از تأسیس مؤسسه برق توماس ادیسون راه‌ اندازی شد.

در این گاه‌ شمار، رویدادهای برجسته در تاریخ صنعت برق ایران به ترتیب تاریخ هجری شمسی ارائه شده‌ اند. برای برخی وقایع قدیمی‌تر که تاریخ آنها در اسناد اصلی به هجری قمری ثبت شده است، سال هجری قمری نیز در پرانتز آورده شده است.

۱۲۶۴ (۱۳۰۲ قمری)
در دوران ناصرالدین شاه قاجار، مولدی با قدرت تقریبی ۳ کیلووات به‌ منظور تأمین روشنایی بخشی از کاخ سلطنتی وارد ایران شد و به بهره‌ برداری رسید. از اسناد تاریخی چنین برمی‌ آید که فرآیند خرید و واردات این مولد از یکی دو سال قبل آغاز شده بود. موتور این مولد از نوع Otto بوده و از گاز حاصل از زغال‌ سنگ به‌ عنوان سوخت استفاده می‌ کرد. بدین‌ ترتیب بهره‌ برداری از اولین مولد برق در ایران، ۱۴ سال پس از اختراع ماشین گرام و ۳ سال بعد از تأسیس مؤسسه برق توماس ادیسون انجام شد.

۱۲۸۲ (۱۳۲۰ قمری)
یک دستگاه مولد برق با موتور نوع Otto-Deutz و قدرت ۱۲ اسب بخار برای تأمین روشنایی حرم حضرت رضا (ع) راه‌ اندازی شد. این مولد در سال ۱۲۷۹ به دستور مظفرالدین شاه قاجار خریداری شده بود. سه سال بعد، مولد دیگری با قدرت ۲۵ اسب بخار خریداری و در کنار مولد نخست نصب گردید.

۱۲۸۳ (۱۳۲۲ قمری)
امتیاز تأسیس کارخانه چراغ برق (همراه با تولید آجر و اسباب نجاری) به حاجی حسین امین‌ الضرب واگذار شد. در این امتیازنامه، برای نخستین بار به تولید روشنایی برق به‌ عنوان یک فعالیت تجاری و خدمت‌ رسانی عمومی توجه شده بود.

۱۲۸۵ (۱۳۲۴ قمری)
کارخانه برق حاجی امین‌ الضرب حدود شش ماه پس از صدور فرمان مشروطیت به بهره‌ برداری رسید و با انتشار اطلاعیه‌ ای، آماده پذیرش مشترکان شد. این کارخانه، با مولدی به قدرت ۴۰۰ کیلووات، سه‌ فاز و ولتاژ ۲۲۰/۳۸۰ ولت، برق تولیدی را به شبکه فشار ضعیفی که تا شعاع ۸۰۰ متری کارخانه کشیده شده بود، تزریق می‌ کرد. در ابتدا، انرژی برق تنها برای روشنایی مورد استفاده قرار می‌ گرفت و به همین دلیل، تولید برق به ۵ تا ۷ ساعت اول شب محدود می‌ شد.

همچنین وظایف مرتبط با احداث شبکه، واگذاری انشعابات، سیم‌ کشی داخلی مشترکان، و نصب چراغ‌ ها بر عهده اداره چراغ برق بود. هزینه برق بر اساس تعداد شعله‌ ها و قدرت چراغ‌ ها (۱۶، ۲۵، یا ۳۲ شمسی) محاسبه و دریافت می‌ شد.