دانلود مقاله اکوتوریسم ( گردشگری طبیعی )

دانلود مقاله اکوتوریسم ( گردشگری طبیعی )

مقدمه
در مبحث گردشگری ( توریسم ) جاذبه ها و جلوه های طبیعی از ارزشی دوچندان برخوردارند و از این جهت یکی از مهمترین اشکال آن اکوتوریسم ( گردشگری طبیعی ) را شکل می دهند .

گروه بزرگی از گردشگران جهان تنها برای دیدار از مناطق طبیعی نامسکونی و دست نخورده جهان سفر می کنند و به تماشای گیاهان و پرندگان و جانوران و بالاخص بیابان ها می پردازند . به این گونه از گردشگران که در اصل به دیدار از زیست بوم و طبیعت می پردازند، نام اکوتوریست یا بوم گرد داده شده است(میرسنجری، ۱۳۸۵) .

اصلی ترین فعالیت توریسم بر پایه طبیعت می باشد که بنا به تعریف سفری است مسئولانه به مناطقی طبیعی که حافظ محیط زیست بوده و باعث بهبود کیفیت زندگی مردم محلی گردد . اکوتوریسم حداقل آسیب را به طبیعت و فرهنگ منطقه وارد می کند . اهمیت توسعه اکوتوریسم زمانی نمایان می شود که بدانیم متوسط سفر ۵۰ درصد اکوتوریست های جهان بین ۸ تا ۱۴ روز است و براساس آمارها هر اکوتوریست به طور متوسط بین یک هزار تا یک هزار و ۵۰۰ دلار درآمد ارزی به ارمغان می آورد اگر این آمار با آمار و حجم بالای توانمندی های اکوتوریستی ایران سنجیده شود، آن گاه پی می بریم که ایران قادر است تا چه مقدار ارز از طریق توسعه اکوتوریسم عاید کشور کند. اکوتوریسم در صورت برنامه ریزی صحیح، یک کاربری سازگار با طبیعت است که از لحاظ اقتصادی می تواند تأثیر مثبتی بر زندگی جوامع بومی داشته باشد . این در حالی است که طبق ارزیابی ها و آمارهای موجود هنوز این شاخه از توریسم در ایران به رشد مطلوب و بایسته خود نرسیده و در این راه تبلیغات خوبی نیز وجود ندارد(میرسنجری، ۱۳۸۵).

کشور پهناور ما، با ویژگی های طبیعی خاص و بیابان های سرشار و کویرهای زیبا و چشم نواز خود برای شیفتگان اکوتوریسم منطقه بسیار مستعد در زمینه جذب گردشگران طبیعی در سطح بین المللی به شمار می آید . باید توجه داشته باشیم که نعمت اکوتوریسم علاوه بر پدید آوردن هزاران شغل تازه، بهره برداری ناپایدار از عرصه های منابع طبیعی کشور را، به بهره برداری پایدار از منابع مزبور تبدیل می کند . (میرسنجری، ۱۳۸۵)

گردشگری
گردشگری، سیاحت یا توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته می‌شود. هر چند که در سال‌های اخیر شامل هرگونه مسافرتی می‌شود که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج شود. به کسی که گردشگری می‌کند گردشگر، سیاح یا توریست گفته می‌شود(زین الدین، ۱۳۸۶ )

واژه گردشگر از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط اقدام به مسافرت کردن نمودند. از زمانی که مردم توانایی مالی بیشتری پیدا کردند و عمرشان طولانی‌تر شد، این امر ممکن شد. اغلب گردشگرها بیش از هر چیز به آب و هوا، فرهنگ یا طبیعت مقصد خود علاقمند هستند. ثروتمندان همیشه به مناطق دوردست سفر کرده‌اند، البته نه به صورت اتفاقی، بلکه در نهایت به یک منظور خاص: برای دیدن ساختمان‌های معروف و آثار هنری، آموختن زبان‌های جدید و چشیدن غذاهای متفاوت(زین الدین، ۱۳۸۶ ).

لغت گردشگری[۱]از کلمه tour به معنای گشتن اخذ شده که ریشه در لغت لاتین turns به معنای دور زدن، رفت و برگشت بین مبدا و مقصد و رخش دارد که از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته‌است(زین الدین، ۱۳۸۶ ).

اصطلاحات “توریسم” و “توریست” اولین بار در سال ۱۹۳۷ توسط جامعه ملل مورد استفاده قرار گرفتند. گردشگری به سفر به خارج از کشور و با مدت زمان بیش از ۲۴ ساعت اطلاق می‌شود(زین الدین، ۱۳۸۶ ).

گردشگر درمانی
گردشگر درمانی هم همیشه وجود داشته ولی تا قبل از قرن هیجدهم اهمیت چندانی برای آن قائل نبودند در انگلستان این بخش به شهرهای دارای چشمه‌های آب گرم اختصاص داشت و عموما مناطقی که آب‌های معدنی داشتند برای درمان امراض مختلف از بیماری‌های روده‌ای گرفته تا کبدی و برونشیت مورد توجه قرار می‌گرفتند(زین الدین، ۱۳۸۶ )

گردشگری تفریحی
سفر تفریحی از ابداعات انگلستان بود و ریشه در عوامل جامعه شناختی داشت. بریتانیا نخستین کشوراروپایی بود که انقلاب صنعتی را آغاز نمود و جامعه صنعتی نخستین جامعه‌ای بود که فرصت تفریح را برای تعداد روز افزونی از مردم فراهم می‌آورد. در شروع کار این تفریحات برای طبقه کارگری ممکن نبود بلکه صاحبان ماشین تولید مالکین کارخانجات و تجارو اقتصاد مدارها از این فرصت بهره مند بودند. بدین ترتیب طبقه متوسط هم پدید آمد(زین الدین، ۱۳۸۶ )

گردشگری زمستانی
وزرشهای زمستانی عمدتاً از اختراعات طبقات مرفه بریتانیا هستند که در بدو امر در روستاهای زرمات، والایس و سنت موریتس سوئیس در سال ۱۸۶۴ مطرح و معرفی شده‌اند(زین الدین، ۳۸۶ )

نخستین تور ورزشی زمستانی برای ایام تعطیل یا تعطیلات زمستانی در سال ۱۹۰۳ عازم آولبودن شد که آن هم در سوئیس بود. ورزش سازماندهی شده در بریتانیا پیش از رسیدن به کشورهای دیگر به رونق رسیده بود. واژگان ورزش شاهد این مدعا هستند از جمله: راگبی  فوتبال و بکس که تماما ریشه انگلیسی دارند حتی تنیس که یک ورزش اصیل فرانسوی است از سوی بریتانیایی‌ها جنبه رسمی پیدا کرد و قانونمند شد و حتی اولین میزبانی رقابتهای قهرمانی در قرن نوزدهم را عهده دار شد (درویمبلی) ورزشهای زمستانی پاسخ طبیعی به نیاز کلاس خاصی به تفریح درسردترین فصل سال بود(زین الدین، ۱۳۸۶ )

مسافرت دسته جمعی
مسافرت دسته جمعی تا دو شرط تامین نشود به فعلیت در نمی‌آید.
پیشرفت در تکنولوژی که حمل و نقل جمع زیادی را ممکن می‌سازد. بدون اینکه نیار به فضا و زمان زیادی داشته باشد تا به مراکز تفریحی برسند.

عده بیشتری شروع به استفاده از اوقات فراغت نمایند.
پدر گردشگری گروهی نوین توماس کوک بود که در ۵جولای ۱۸۴۱ اولین تور بزرگ گروهی را سازماندهی کرد. او ترتیب سفر یک گروه. ۵۷ نفری با هزینه هر نفر یک شیلینگ را برای کارکنان راه آهن داد که از لیچستر به لاگ بورو به مسافت ۱۱ مایل را طی نمودند. کوک عملا در هر بخش از سفر تنها جزئی از هزینه‌های هر نفر را پرداخت می‌کرد مثلا برای پرداخت تمام بلیط‌های قطار از تخفیف مبتنی بر قرارداد با راه آهن استفاده می‌شد. از امتیازات حذف مبالغ ورودی در تفریحگاه‌های خصوصی هم استفاده کردند. روش نرخ گذاری غذا هم روش پرداخت ورودی ثابت به ازای هر نفر و آزاد بودن صرف هر نوع غذا بود که معمولا در جشن‌ها و تعطیلات از این سیستم نرخ گذاری استفاده می‌شد. توماس کوک تدارک ارائه بسته‌های ایام تعطیل حاوی لوازم مورد نیاز مسافران را دید که البته در انگلستان و سپس در سراسر اروپا عرضه می شدند. چیزی نگذشت عده زیادی به تقلید از وی روی آوردند (مثل انجمن گردشگری پلی تکنیک، دین وداوسون و غیره) ودرنتیجه این ضعف به سرعت در بریتانیا رشد کرد در عصر ویکتوریا رشد اصلی در میان طبقه متوسط جامعه بود که در مشاغل خود از مرخصی برخوردار شده بودند و می‌توانستند به سفرهای تفریحی بروند و حتی مدتی در سفر اقامت هم داشته باشند اقامتگاه انان نیز توسط سازمانهای کارفرما تحت عنوان مسکن اداری تامین می‌شد. قانون تعطیلی بانک ۱۸۷۱ برای کارگران حق قانونی استفاده از تعطیلات را به ارمغان آورد اگرچه در آن هنگام برای این مدت حقوقی به کارگان پرداخت نمی‌شد. در ربع چهارم قرن نوزدهم، تعطیلات کارگری در بریتانیا کاملا جا افتاد و بیشتراین ایام هم صرف تفریح در ساحل می‌شد. گسترش راه آهن در قرن نوزدهم منجر به رشد شهرهای ساحلی بریتانیا گردید و آنها را از مراکز روستایی دور افتاده به شهرهای پررونق تبدیل ساخت. در پی ساخت خط راه آهن بلک پول به فیلت وود و سرمایه گذاری‌های خود شرکت راه آهن مناطق تفریحی بسیاری در این امتداد شکل گرفتند از جمله مورکامبی و کلیتر وپس از دیگر مراکز می‌توانیم به اسکاربورو در یورک شایر اشاره کنیم . کوکینز در لندن مرکز تفریحی مهم در جنوبی تریم نقاط ساحلی این کشور شد. همچنین استفاده از قایقهای پدالی در رودخانه تایمز به همراه مراکز تفریحی براو داستیرز ؛ برایتون ؛ و ایست بورن از راههایی بودند که راه آهن در حوزه‌های مختلف مثل بورنماوس بورگنورریگز و وی موث سبب رونق سفرهای گردشگری بودند. گردشگری به مدت یک قرن هنجار محسوب می‌شد و مسافرت خارجی صرفا مخصوص اغنیا و شخصیت‌های فرهنگی بود. برخی از اهداف و مقاصد درون کشور مثل دریاچه دیستریک لیک واسنودونیا برای ساکنین – ‌های شهرها جذابیت زیادی داشتند و چشم انداز بسیار زیبایی داشتند در دهه ۱۹۳۰ مراکز کمپ تفریحی ویژه ایام تعطیل ظهور یافتند ولی این پدیده در دوران پس از جنگ به شدت رونق یافت. از جمله این اردوگاههای مشهور می‌توان به بولتینز و پونتیس اشاره کرد ولی شهرت آن ریشه در سفرهای اتباع خارجی و مواجهه روز افزون با جاذبه‌های آنها برای گردشگران داشت. هرچه به اواخر قرن بیستم نزدیک تر می‌شدیم بازار گردشگری در داخل کشور داغ تر و داغ تر می‌شد و رفته رفته به شرکتهای هلنی هم تعمیم یافت مثل شرکت سنتز پارکز . شرکت Cox & Co که بعدها به Cox & Kings تغییر نام داد از سال ۱۷۵۸ فعال بوده‌است و کار اصلی آن تمهیدات جابجایی ارتش بریتانیا در سراسر اروپا بوده در حالیکه بعنوان یک عامل اصلی برای هنگ‌های مختلف ارتش فعالیت می‌کرد اقدامات پرداخت حقوق، تامین پوشاک و ملزومات سفر نظامیان را هم به عهده داشت. در قرن نوزدهم شبکه دفاتر کار آنان حاوی بانک و دفاتر مسافران هم می‌شد. بعدها فعالیت گسترده‌ای در هند و حمل و نقل دریایی در فرانسه و خاورمیانه را هم به کارهای خود اضافه نمود. مرخصیهاتی با حقوق از دیگر عوامل تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری بود: (زین الدین، ۱۳۸۶ )

۵/۱ میلیون کارگر در سال (۱۹۲۵) از این امتیاز برخوردار شدند.

وتا سال ۱۹۳۹ این جمعیت به ۱۱ میلیون نفر (یعنی ۳۰درصد جمعیت در خانواده‌ها) رسید.

در ایالات متحده اولین تفریحگاه‌های بزرگ ساحلی دنیا به سبک و سیاق اروپایی در آتلانتیس سیتی، نیوجرسی احداث شدند. در قاره اروپا اولین مراکز تفریحی عبارت بودند از اوستند برای مردم بروکسل و بولون – سور- من پاس دوکالایس و دیویل (کالوادوس ) (برای پاریسی‌ها ) (زین الدین، ۱۳۸۶ )

گردشگری گروهی بین المللی
سرعت زیاد قطار به معنی قابلیت توسعه صنعت گردشگری در عرصه بین المللی بود. می‌توان سفرهای دریایی آسان را هم به آن اضافه کرد. تا سال ۱۹۰۱ تعداد افرادی که از کانال انگیس به طرف فرانسه با بلژیک می‌رفتند به نیم میلیون نفر در سال رسید. شرکتهای کشتیرانی نگران کابینهای خالی کشتیهایشان بودند. مثلا شرکت ناوبری پنینسولار و اورینتال استیم دریافت که عمده مسافران آنان به هندوستان و خاور دور در مارس سوار کشتی می‌شوند. متعاقبا ترتیبی دادند تا مردم ایام تعطیل را با رغبت بیشتری در مسیر دریایی لندن به لیبسون و جیبرالتار بگذرانند. دیگر شرکتها نیز کشتیهای قدیمی خود را در مسیر گشت‌های تابستانی قرار دادند(زین الدین، ۱۳۸۶ )

اما عصر واقعی مسافرتهای جمعی و گروهی بین المللی پس از جنگ جهانی دوم با مسافرتهای هوایی، رشد بیشتری یافت. در دوران پس از جنگ، بخش عمده هواپیماهای ترابری مثل داگلاس داکوتا که از اعتماد و قابلیت بالایی برخوردار بود با همراهی خلبانان نظامی به کار حمل و نقل مسافر پرداختند. و به صورت پروازهای چارتر وارد عمل شدند. متخصصین گردشگری هم برای پروازهای اروپایی مثل پاریس و اوستند از آنها استفاده می‌کردند. ولادیمیر رایتس روش نوینی را برای گردشگری در ۲۰ می‌۱۹۵۰ در شرکت جدید التاسیس افق، یا هورایزن ابداع کرد و طی آن سفر دوهفته‌ای به کالوی را طراحی نمود. سفر با این تور اختصاصی برای هر نفر ۳۲ پوند و ۱۰سنت بود. مسافران می‌توانستند درچادرهای سفر بخوابند روی دو وعده غذا و شراب محلی بخورند. چنین سفری برای مردم جنگ دیده جنگ جهانی دوم بسیار روحیه بخش بود. ظرف مدت ۱۰ سال شرکت وی گردشگری گروهی را شروع کرده بود و مقاصد پالما دومایورکا (۱۹۵۲)، لوردس (۱۹۵۳) کوستا براوا (۱۹۵۴) آلگیرو (۱۹۵۴) دمینورکا (۱۹۵۵) پورتو (۱۹۵۶) کازابلانکا (۱۹۵۷) و کاستا دلسول (۱۹۵۹) را پوشش می‌داد(زین الدین، ۱۳۸۶ )

اما این تورها با خطوط هواپیمایی ارزان و بوسیله پکیج‌های گرشگری بیم المللی انجام می‌شدند. معرفی سیستم قانونمند خطوط هواپیمایی پس از جنگ نیز از عوامل موثر در توسعه صنعت گردشگری بود موافقتنامه‌های دو جانبه سبب تثبیت قیمت بلیط هواپیماها می‌شد و همین امر صندلیهای خالی هواپیما را به حداقل می‌رسانید. بویژه اینکه خرید یکجای انبوه بلیط‌ها توسط تورهای جمعی متضمن سود اقتصادی این خطوط می‌باشد. و بدین سان اساس تورهای گروهی نوین بنا نهاده شد. این پیشرفت‌ها با افزایش جدی کیفیت استانداردهای زندگی در بریتانیا همراه شدند. و در اواخر دهه ۱۹۵۰ بود که هارولد مکمیلان جرات کرد مدعی شود “هرگزچنین تجربه خوبی نداشته‌اید.” همچنین در اواخر این دهه تحول چشمگیر دیگری حادث شد. افت ارزش پزوتا سبب شد که اسپانیا مقصد خوبی برای گردشگران شود ارزانی نرخ اسکان گردشگران زیادی را جذب کرد. توریسم گروهی در این ایام به شدت رونق گرفته بود و میدان آنها در پی افزایش فرصتهای گردشگری و کاهش نرخ‌ها در کشورهای دیگری بودند که استاندارد زندگی در آنها پایین تر باشد. اما نقاط فقیر دنیا که در آن ایام شاهد جذب گردشگر بودند با رشد استانداردهای زندگی مواجه شدند و از قبل توریسم سود سرشاری کسب کردند. اسپانیا و جزایر بالریک از مقاصد اصلی توریسم شدند و در دهه ۱۹۸۰ توسعه در آنها به اوج خود رسید(زین الدین، ۱۳۸۶)

فهرست مطالب
مقدمه ۵
۱-۱- گردشگری ۸
۱-۱-۱ گردشگر درمانی ۹
۱-۱-۲-گردشگری تفریحی ۹
۱-۱-۳-گردشگری زمستانی ۹
۱-۱-۴- مسافرت دسته جمعی ۱۰
۱-۱-۵- گردشگری گروهی بین المللی ۱۲
۱-۱-۶- اشکال خاص گردشگری ۱۴
۱-۱-۷- اکوتوریسم ۱۸
۱-۱-۷-۱-ویژگی های اکوتوریسم ۲۰
۱-۱-۸- بیابان گردی ۲۱
۱-۲- تاریخچه گردشگری جهان ۲۳
۱-۳- تاریخچه صنعت گردشگری ایران ۲۵
۲-۱- اکوتوریسم راهبردی مناسب در توسعه صنعت گردشگری ۲۹
۲-۲- مزایای برنامه ریزی بر پایه اکوتوریسم ۳۰
۲-۳- اکوتوریسم و توسعه‌ پایدار ۳۱
۳-۱- بیابان ۳۴
۳-۲- تقسیم بندی کویرها و بیابانهای ایران ۳۶
۳-۳- اهمیت اکوتوریسم در مناطق کویری و بیابانی ۳۷
۳-۴- بیابان گردی در جهان ۳۸
۳-۴-۱-جاذبه های بیابان گردی(واحه های بیابانی) در جهان ۳۹
۳-۵- جاذبه‏ها و زیبائی های کویر و بیابان در ایران ۵۰
۳-۵-۱-کویر( نمکزارها) ۵۰
الف) کویرهای گیاه دار ۵۱
ب) کویرهای فاقد گیاه‏ ۵۱
۳-۵-۱-۱- جلوه معماری کویردر ایران ۵۳
۳-۵-۱-۲- کویر درمانی ۵۴
۳-۵-۱-۳- شب پرستاره کویر ۵۵
۳-۵-۱-۴- سکوت اسرار آمیز ۵۵
۳-۵-۲- بیابان‏ها ۵۶
۳-۵-۲-۱- عوارض ایجادشده بر اثر باد ۵۷
۳-۵-۲-۲- عوارض ایجاد شده بر اثر آب ۵۸
۴-۱- بررسی عوامل تأثیر گذار در توسعه گردشگری ۶۲
۴-۲- مهمترین چالش‌ها در توسعه اکوتوریسم ایران ۶۴
۴-۳- موانع توسعه صنعت گردشگری در ایران ۶۹
۴-۴- راهبردهای مدیریتی در جهت رفع چالش ها ۷۴
نتیجه گیری ۷۸
پیشنهادات ۸۱
منابع و مأخذ ۸۳