مقاله احیاء فرهنگ ایرانی و اسلامی جهت جلوگیری از اسراف و اتلاف منابع

مقاله احیاء فرهنگ ایرانی و اسلامی جهت جلوگیری از اسراف و اتلاف منابع
پیشگیری از اتلاف سایر منابع ملی
چکیده
با توجه به نقش عمده فرهنگ و اعتقادات دینی در آموزش پذیری جامعه، به عقیده بسیاری از صاحبنظران، راهکار نهایی پایان دادن به بهره برداری بی حد و حصر انسان از منابع طبیعی و ایجاد روحیه مسؤلیت پذیری مشترک جهت حفاظت محیط زیست احیاء فرهنگ های اصیل ملل و رویکرد به تعالیم دینی و بهره گیری از رهنمود های ادیان الهی است.
بسیاری از مبانی فرهنگی ما که با اعتقادات دینی آمیخته است حاوی تعالیم و رهنمود های ارزشمندی است که میتواند راهگشای مشکلات کنونی نسل بشر باشد. از آن جمله نحوه نگرش و برخورد فرهنگ ایرانی و منابع اسلامی با طبیعت به عنوان آثار رحمت و برکت و مذموم دانستن بارزترین و عمده ترین عامل کاهش منابع طبیعی و افزایش ضایعات یعنی خصلت اسراف و تبذیر است.

مقدمه
مشکلات و بحرانهای کنونی منابع طبیعی و ملی به مرحله ای رسیده است که میتوان ادعا کرد حل آنها از عهده دولتها و نهاد ها و تشکیلات دولتی و غیردولتی خارج است، تنها با بسیج عمومی و همکاری و مشارکت همه ساکنان زمین میتوان این بحرانها را کاسته و یا به رفع آنها پرداخت. از سوی دیگر به تجربه ثابت شده است که بسیج عمومی در مواردی که اهداف برنامه ها ریشه در اعتقادات فرهنگی و باور های دینی مردم داشته باشد با موفقیت و پیشرفت بیشتری همراه است. لذا اغلب صاحبنظران بر این باورند که تنها راه نجات انسان و خاتمه دادن به تخریب و اتلاف روز افزون منابع طبیعی رویکرد به تعالیم دینی و بهره گیری از دستورات و راهنمایی های ادیان الهی است.
قرن بیستم که با جدایی دین از علم، اقتصاد از فرهنگ و مادیات از معنویات شروع شد نهایتاً با بروز بحرانهای عمده زیست محیطی به رویکرد مجدد اندیشمندان و محققین جهان به اصول و مبانی دینی و اخلاقی انجامید. از سال ۱۹۷۷ که بر اساس برنامه سازمان ملل، بررسی نقش ادیان در مقابله با بحرانهای زیست محیطی توسط دانشگاه هار وارد آغاز شده است تاکنون هزارها مقاله و تحقیق ارزشمند توسط اندیشمندان و پژوهشگران دنیا ارائه شده است که بر ضرورت بازگشت به فرهنگ دینی و بنیان گذاری اخلاق زیست محیطی تأکید نموده اند و معتقدند که ادیان جهان می توانند از نیروی خود برای پایان دادن به بهره برداری بی حد و حصر انسان از منابع طبیعی و ایجاد روحیه مسئولیت پذیری مشترک جهت حفاظت محیط زیست استفاده نمایند.
در این میان مبانی فرهنگ ایرانی و دیدگاههای اسلام و قرآن در تبیین ارزش واقعی منابع طبیعی و عوامل محیط زیست به عنوان آیات و نشانه های علم، قدرت و عظمت آفریننده جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است.

جایگاه منابع طبیعی در فرهنگ ایران
خوشبختانه کشور ما با قرار گرفتن در محل تلاقی فرهنگ اصیل ایرانی و تعالیم عالی اسلامی از پتانسیل بالایی در زمینه حفاظت و حرمت منابع طبیعی برخوردار است. کتب ادبی ما سرشار از اشعار و تمثیل هایی است که بیانگر ارزش والای طبیعت از دیدگاه ایرانیان به عنوان آیه ها و نشانه های شناخت و عشق به معبود است. آب، نان و هر جزیی از طبیعت از دیدگاه ایرانیان تنها به عنوان منابع مصرفی محسوب نمی گردند، بلکه نمونه های رحمانیت، قدرت و تدبیر باری تعالی به حساب می آیند و هر برگ درختی دفتری است در معرفت کردگار. به همین دلیل ایرانیان به نمک که ظاهراً فراوان ترین و کم ارزشترین منبع طبیعی است قسم میخورند، نان را لگد نمیکنند و آلوده کردن آب را گناه می شمرند.

دیدگاه قرآن در مورد اسراف و تبذیر
قرآن مجید آموزش پذیری و توانایی رشد فرهنگی انسان را عامل عمده مقابله با فساد و تباهی زمین معرفی نموده است. وقتی خداوند خبر آفرینش انسان و قراردادن او به عنوان خلیفه خود در زمین را به ملائکه اعلام می نماید، گویا آنها به دلیل آگاهی از خصوصیات فطری افزون طلبی و سرکشی انسان از قوانین طبیعی نگرانی خود از بروز فساد و تباهی توسط انسان در زمین را اعلام مینمایند. (اَتجعَلُ فِیهَا مَن یُفسِدُ فِیهَا وَ یَسفِکُ الدِمَآءَ – بقره ۳۱). خداوند برای رفع تشویش آنها، به آموزش علم اسماء به انسان اشاره می فرماید. بدیهی است که مقصود از اسماء تنها لغات و نامها نیست، زیرا تنها فراگرفتن لغات موجب برتری آدمی و دلیل خلافت او در زمین نمیشود، بلکه قدرت درک و احساس و تعقل حقیقت تعلیم اسماء است که با قدرت اختیار و تصرف بهم پیوسته و نتیجتاً آگاهی از فلسفه خلقت هر یک از پدیده های آفرینش، آدمی را به مقام خلافت در زمین میرساند.