پاورپوینت اثر فسفر و تراکم بر عملکرد نخود در گرگان

این پاورپوینت به بررسی اثر کود فسفره و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف نخود در منطقه گرگان می پردازد. آزمایش شامل 27 تیمار با سه سطح کود فسفره، سه تراکم بوته و سه رقم نخود است. نتایج نشان دهنده تاثیر معنی دار فسفر و تراکم بر شاخص های عملکردی است.

چکیده

این آزمایش در سال زراعی ۸۵–۸۴ در ایستگاه تحقیقات هاشم آباد گرگان به منظور بررسی اثر کود فسفره و تراکم بوته بر روی ارقام نخود با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح کود فسفره (کود فسفره=A شامل سه مقدار ۰=a1، ۴۵=a2 و ۹۰=a3 کیلوگرم سوپرفسفات ترپیل در هکتار) بود. فاکتور فرعی شامل ترکیب سه رقم (رقم=C و c1=Filip86-50c و c2=Filip89-50c و c3=Filip84-48c) و سه تراکم بوته (تراکم=B، ۲۰=b1، ۳۰=b2، ۴۰=b3 بوته در مترمربع) به صورت فاکتوریل بود.

در مجموع ۲۷ تیمار در سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفت. نمونه برداری در ۶ مرحله رشد و نمو به منظور یادداشت برداری های لازم از صفات موردنظر (ارتفاع، شاخص سطح برگ، وزن خشک کل، وزن خشک برگ، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد نهایی و شاخص برداشت) صورت گرفت.

تیمارهای ۴۵کیلوگرم و ۹۰ کیلوگرم فسفر در هکتار به ترتیب با میانگین ۲۳/۴۰ و ۶۸/۴۰ گرم بیشترین وزن صد دانه به دست آمد. در تراکم ۲۰ بوته و ۳۰ بوته در مترمربع به ترتیب با میانگین ۹۶/۴۰ و ۲۲/۴۰ گرم حداکثر وزن صد دانه را داشت. اثر ارقام مختلف بر وزن صد دانه تفاوت معنی دار داشت و رقم Filip86-50c با میانگین صد دانه ۳/۴۱ گرم دارای بیشترین وزن صد دانه است.

بیشترین وزن صد دانه در رقم Filip86-50c با تراکم ۲۰ بوته در مترمربع و میزان فسفر ۴۵ کیلوگرم در هکتار (۹۵/۴۶ گرم) بود. اختلاف معنی داری بین سطوح فسفر در رابطه با عملکرد دانه نبود، ولی ارقام دارای اختلاف بسیار معنی داری در سطح یک درصد احتمالات بودند و رقم Filip86-50c بیشترین عملکرد (۵/۲۵۴ گرم دانه در مترمربع) را داشت. در سطوح تراکم اختلاف معنی داری در سطح ۵ درصد احتمالات مشاهده شد و با افزایش تعداد بوته در واحد سطح از ۲۰ بوته در مترمربع به ۳۰ و ۴۰ بوته در مترمربع افزایش عملکرد دانه صورت گرفت.

تراکم ۳۰ بوته در مترمربع با میزان فسفر ۴۵ کیلوگرم در هکتار با میانگین ۲/۲۵۶ گرم وزن دانه در مترمربع بیشترین بود و اختلاف معنی داری با سایر سطوح داشت. رقم Filip86-50c با تراکم ۳۰ بوته در مترمربع با ۳/۲۷۸ گرم وزن دانه در مترمربع دارای بیشترین میانگین بود. حداکثر شاخص برداشت در اثرات متقابل سه جانبه فسفر، تراکم و رقم در میزان فسفر ۴۵ کیلوگرم در هکتار و رقم Filip89-50c و تراکم ۳۰ بوته در مترمربع با ۵۷/۶۶ درصد بوده است.

در نهایت مشخص گردید که رقم Filip86-50c با میزان فسفر ۴۵ کیلوگرم و تراکم ۳۰ بوته در مترمربع با ۷/۳۳۶ گرم وزن دانه در مترمربع بیشترین عملکرد را داشته که از نظر تولید اقتصادی در شرایط منطقه مورد آزمایش ارجح بوده و این تیمار قابل توصیه است.

مقدمه

پس از غلات دومین منبع غذائی بشر حبوبات است(۱). دانه حبوبات با داشتن ۳۰-۱۸ درصد پروتئین نقش مهمی در تأمین مواد پروتئینی مورد نیاز انسان می تواند داشته باشد(۸). نخود یکی از مهمترین حبوبات است و در بین حبوبات در ایران بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است(۸، ۱۱، ۱۷ و ۲۱). نخود بطور معمول ۲۵درصد پروتئین دارد(۹). دو عامل مهم در افزایش عملکرد میزان کود مصرفی و تراکم مطلوب است که در این تحقیق سعی شده بهترین میزان کود فسفر و تراکم مورد نیاز مشخص شود از علائم اصلی کمبود فسفر آن است که معمولاً قبل از اینکه طول گیاه به ۸-۶ سانتی متر برسد، رنگ ارغوانی در برگ های زیرین گیاه پدیدار می شود(۲ و ۲۱).

مصرف فسفر باعث زودرسی و بلوغ زود هنگام که منجر به فرار از خشکی می شود، می گردد(۲۱). مشاهده شده که با کاربرد ۷۵ کیلوگرم P2O5 همراه با آبیاری افزایش عملکرد را معنی دار می کند (۱۹ و ۲۰).

همچنین هیچ واکنشی در رابطه با بکارگیری فسفر در میزان های کم فسفر موجود در خاک (۲ppm) به هنگامی که میزان رطوبت از شرایط اپتیمم پائین تر باشد مشاهده نمی شود (۱۹، ۲۰ و ۲۱). عکس العمل نخود به کود فسفره بستگی به میزان فسفر موجود در خاک دارد (۱۱ و ۲۱). مقدار کود فسفره قابل توصیه برای نخود بین ۱۵۰-۱۰۰ کیلوگرم فسفات آمونیم در زمان آماده سازی زمین و به هنگام کاشت می باشد(۲، ۶، ۸ و۱۱).

بر اساس تحقیقات انجام شده در شمال هند (۲۱) و جنوب غربی استرالیا (۲۲) و نتایج چند مطالعه در هند (۲، ۲۱ و ۲۳) نشان می دهد که ۳۳ بوته در مترمربع بهترین تراکم بوته نخود می باشد. در تبریز با افزایش تراکم بوته تا ۵۰ بوته در مترمربع در شرایط آبیاری و ۲۵ بوته در شرایط دیم موجب افزایش عملکرد شده است(۱۴). در کشور سوریه مشاهده گردید در شرایطی که آب کافی در اختیار گیاه بوده تغییر تراکم از ۵/۱۸ به ۸/۲۷ بوته در مترمربع در کشت زمستانه موجب افزایش معنی دار عملکرد گردید ولی در کشت بهاره هیچ گونه تأثیری نداشت(۲۱).

دو برابر کردن جمعیت گیاهی بوسیله تغییر در فاصله ردیف از ۶۰ سانتی متر به ۳۰ سانتیمتر موجب افزایش عملکرد در کشت زمستانه نخود در غرب اردن تا ۵۲ درصد شده است(۱۸). بر اساس آزمایشات انجام شده جهت مناسبترین تراکم بوته تعداد ۲۹ بوته در مترمربع برای رقم Filip84-48c مناسب است (۴).

در بررسی های دیگری که توسط ساکسنا (۲۳) و کتینگ و کوپر (۱۸) انجام گرفت نتایج زیر حاصل شده است:

ژنوتیپ هائی که ایستاده هستند نسبت به تیپهای گسترده عکس العمل بهتری به افزایش تراکم بوته نشان می دهند.

زمانیکه تراکم بوته از ۳۳ بوته در هر مترمربع به ۵۰ بوته در هر مترمربع در تیپ های ایستاده افزایش یافته و فاصله بوته ها از ۳۰ سانتی متر به ۲۰ سانتی متر کاهش داده شود محصول به نحو چشمگیری افزایش خواهد یافت.

مناسبترین تراکم بوته نخود تیپ گسترده یا خوابیده ۳۳ بوته در هر مترمربع می باشد(۲ و ۲۱).

در ایستگاه هاشم آباد گرگان در سال زراعی ۸۵ – ۱۳۸۴ آزمایشی برای تعیین بهترین تاریخ کاشت و بهترین تراکم در قالب کرت های نواری بر روی نخود رقم Filip84-48c (هاشم) اجرا گردید و بالاترین عملکرد مربوط به تاریخ کاشت سوم (اول آذرماه) و تراکم ۲۹۰۰۰۰ بوته در هکتار بوده است(۷). تیمارهای آزمایش در سال ۱۳۴۷ در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران شامل تراکم بوته ۶۰۰-۲۰۰ هزار بوته در هکتار نشان داد که میزان عملکرد تا میزان تراکم ۵۰۰۰۰۰ بوته در هکتار افزایش یافت، اگرچه این رابطه در سال های ۴۶-۱۳۴۵ تا میزان ۳۰۰۰۰۰ بوته برقرار بود. با افزایش تراکم بوته در هکتار تعداد غلاف در هر بوته کاهش و وزن بذر افزایش یافته است(۱۰).

مواد و روش ها

این آزمایش به منظور بررسی اثر کود فسفره و تراکم بوته بر روی ارقام نخود صورت گرفت. آزمایش در مزرعه تحقیقاتی هاشم آباد متعلق به مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی گرگان در سال ۸۵–۱۳۸۴ انجام پذیرفت.

مزرعه تحقیقاتی هاشم آباد در ۱۵ کیلومتری غرب گرگان واقع است و به لحاظ خاک مزرعه دارای بافت خاک لوم رسی، pH خاک ۸/۷–۵/۷ و میزان بارندگی از ۷۰۰–۶۰۰ میلی متر متغیر بود. به منظور اندازه گیری میزان فسفر خاک محل آزمایش نمونه برداری در سطح ۳۰–۰ سانتی متر عمق خاک صورت گرفت و به آزمایشگاه ارسال گردید و نتیجه نهایی حاکی از وجود ppm12 فسفر در خاک مزرعه بود. با توجه به نتیجه آزمایشگاه، جهت آزمایش میزان فسفر ۰، ۴۵ و ۹۰ کیلوگرم فسفر در هکتار در نظر گرفته شد.

این آزمایش به منظور بررسی اثر کود فسفره و تراکم بوته بر روی ارقام نخود در ایستگاه هاشم آباد گرگان با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل ۳ سطح کود فسفره (کود فسفره=A شامل سه مقدار ۰= a1، ۴۵=a2 و۹۰=a3 کیلوگرم سوپرفسفات ترپیل در هکتار) بود که قبل از کاشت با دیسک به خاک داده شد.

فاکتور فرعی شامل ترکیب ۳ رقم (رقم=C و c1=Filip86-50c وc2=Filip89-50c وc3=Filip84-48c) و سه تراکم بوته (تراکم=B،۲۰=b1، ۳۰=b2، ۴۰=b3 بوته در مترتربع) به صورت فاکتوریل بود. در مجموع ۲۷ تیمار در سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. عملیات کاشت در تاریخ اول آذرماه به مدت ۴ روز صورت گرفت. هر کرت شامل ۴ خط کشت به فاصله cm50 و به طول m9 بود. فواصل بوته ها روی خط ۵، ۷ و ۱۰ سانتی متر تنظیم گردید. عملیات آماده سازی زمین و کاشت شامل شخم و دو دیسک عمود بر هم و ایجاد پشته به فواصل cm50 بوده است.

در طول رشد و نمو عملیات زراعی عبارت بود از:
وجین توسط دست در ۳ نوبت، سمپاشی بر علیه آفت مینوز و هلیوتیس در یک نوبت با سم دروسبان به مقدار یک لیتر در هکتار، ضدعفونی بذر به هنگام کاشت با سم بنومیل انجام شد. یادداشت برداری های لازم از مراحل رشد و نمو صفات موردنظر در طول عملیات داشت صورت گرفت. اولین نمونه برداری در تاریخ ۱۵/۱/ ۸۵ مصادف با ۱۳۵ روز بعد از کاشت با خروج گیاه از مرحله روزت صورت گرفت.

دومین نمونه برداری در اول اردیبهشت ماه، ۱۵۲ روز پس از کاشت با شروع گلدهی، سومین نمونه برداری در شانزدهم اردیبهشت، ۱۶۸ روز پس از کاشت تقریباً مصادف با پایان گلدهی، چهارمین نمونه برداری در دوم خردادماه، ۱۸۵ روز پس از کاشت تقریباً در مرحله پر شدن دانه و پنجمین نمونه برداری در شانزدهم خرداد، ۱۹۹ روز بعد از کاشت به هنگام رسیدن فیزیولوژیک و ششمین نمونه برداری در سوم تیر ماه، ۲۱۷ روز بعد از کاشت به هنگام برداشت صورت گرفت.

در نمونه برداری برای افزایش دقت حذف دو خط کناری و نیم متر از ابتدا و انتهای هر خط صورت گرفت و ردیف های وسط برای نمونه برداری اندام های هوایی جهت محاسبه رشد و عملکرد دانه مورد استفاده قرار گرفت. در نمونه برداری و نیم متر طولی ردیف کشت برداشت گردید و درون پاکت کاغذی به آزمایشگاه منتقل و بعد از اندازه گیری سطح برگ در آون تهویه دار با دمای ۷۰ درجه سانتی گراد به مدت ۴۸ ساعت قرار گرفت و وزن خشک آنها تعیین در فواصل هر نمونه برداری ۲۵ سانتی متر طولی به عنوان حاشیه حذف گردید.

در نهایت ۴ متر از ۹ متر طول خطوط کشت از دو خط وسط برای نمونه برداری برداشت شده و ۵ متر باقیمانده برای برآورد عملکرد و اجزای آن مورد استفاده قرار گرفت. در طی نمونه برداری ها در مراحل مختلف صفات مورد ارزیابی عبارت بودند از: ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، وزن خشک کل، وزن خشک برگ، تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد نهایی دانه و شاخص برداشت.

برای محاسبه سطح برگ از دستگاه اندازه گیری سطح برگ استفاده شد. عملیات برداشت در تاریخ سوم تیر ماه ۱۳۸۵ با دست صورت گرفت. عملیات خرمن کوبی نیز با دست انجام پذیرفت. پس از آن بذرها در آزمایشگاه در آون تهویه دار خشک گردیده و توسط ترازوی دقیق وزن گردیدند. محاسبات آماری و رسم گراف ها با کمک برنامه MSTATC و هاروارد گرافیست صورت گرفتند.

فهرست مطالب

چکیده
مقدمه
مواد و روشها
در طول رشد و نمو عملیات زراعی عبارت بود از:
بحث و نتایج
عملکرد و اجزاء عملکرد
۲) تعداد دانه در غلاف
۱) تعداد غلاف در بوته
۳)  وزن صد دانه
۴)  عملکرد نهایی
۵) شاخص برداشت
منابع