بررسی شرایط و آثار انتقال مال موقوفه

دانلود مقاله بررسی شرایط و آثار انتقال مال موقوفه
دانلود مقاله کارشناسی ارشد رشته حقوق
مقدمه
هر یک از افراد بشر در زندگی اجتماعی خود به تعاون، همیاری و تفاهم دیگران نیازمند بوده و اداره امور معشیت انسانها با همکاری و تعاضد و تشریک مساعی پیوند خورده است و برای رسیدن به این هدف همیشه در تکاپو بوده تا در سازماندهی یک سنت مقدس نقشی داشته باشند و بدین جهت برای یاری رساندن به همنوعان همیشه به سنت کفایی شبیه وقف گرایش داشته‌اند. ولی پس از ظهور اسلام با برنامه‌های سازندگی خود برای جبران کاستی‌ها و محرومیت‌ها و از بین بردن تبعیض‌ها و تضادها و رفع فواصل فاحش طبقاتی و بهتر از همه استقرار نظام متعالی و پویا براساس قسط و عدل در جامعه بشری، سنت‌های حسنه‌ای را مقرر داشته‌اند که از جمله آنها وقف، صدقات و خیران را با بیان (فلسُتبِقّوا الخیرات) توصیه نموده‌اند. سنتی که اگر به طور جدی در جامعه رایج شود، قادر است بسیاری از مشکلات و مسائل جامعه را بدون دخالت قوه قهریه با تکیه به انگیزه معنوی مردم حل کند.
وقف بعنوان سنتی ریشه‌دار در فرهنگ اصیل ایرانی پس از اسلام بطور مؤکد مورد تائید و تشویق دین مبین اسلام قرار گرفته و موجبات رشد هر چه بیشتر آن را فراهم ساخته است اولین مشوق وقف پس از ظهور اسلام، شخص پیامبر (ص) بوده است و بعد از ایشان اهل بیت و خاندان آن حضرت و اصحاب و پیروان آنها به این عمل صالح اقدام کرده‌اند که غالباً برای تامین معشیت بینوایان، ایتام، افراد بی‌سرپرست و یا نیازمندهای عمومی بوده است. خلاصه از وقف به امام حسین (ع) گرفته تا تهیه جهاز برای دختران بی‌بضاعت، از ساختن مسجد تا تهیه لباس عیدی انسانهای محروم و تهیه آب آشامیدنی، حمام، مدرسه، درمانگاه و مواد دیگر از این قبیل وقف صورت گرفته است.
علیرغم عمق تاریخی که وقف دارد از طرف صاحبان قلم کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و این بی‌توجهی موجب شده است که وقف در ذهن مردم بطور ناقص جا افتاده باشد. یعنی وقتی شخصی اموال خود را وقف می‌کند در این تصور است که تا ابد مال او حبس شده و منافع آن است که ساری و جاری می‌باشد و به اصل موقوفه هیچ دخل و تصرفی نمی‌شود کرد، حال آن که در این مقاله توضیح داده می‌شود که هر چند هدف از وقف دائمی و جاودانه بودن آن است، لیکن از آنجایی که در عالم طبیعت هیچ پدیده‌ای دائمی نیست و عمر محدودی دارد، نهاد وقف نیز مانندسایر پدیده‌های طبیعی ممکن است در معرض خرابی و نابودی قرار گیرد پس باید مکانیسم و مقرراتی جهت تغییر وضعیت آنها وجود داشته باشد،

در این خصوص با سوالات زیر مواجهه می‌شویم:
1- آیا عین مال موقوفه را می‌توان فروخت؟
2- اگر امکان فروش و انتقال هست در چه شرایطی انتقال جایز است؟
3- آیا امکان تبدیل به احسن در وقف وجود دارد؟
4- آیا واقف در حین انعقاد وقف می‌تواند سرکار فروش موقوفه را قرار دهد؟
5- حقوق موقوف علیهم پس از فروش چگونه خواهد بود.

در عمل قوانین متعددی وضع شده است که ناظر بر این موضوع است که یک سری مقررات را بصورت کلی و اجمال بیان نموده است که اجرای کامل و صحیح این مقررات مستلزم مراجعه به کتب فقهی و استفاده از نظر فقهاست. در این خصوص مقرراتی در قانون مدنی، قانون تشکیلات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، قانون ابطال اسناد فروش رقیاب آب و اراضی موقوفه مصوب 1363 و 1371 ، قانون اجازه تبدیل به احسن واگذاری دهات و مزارع موقوفه عام به زارعین صاحب نسق و آئین‌نامه‌های اجرایی مربوطه به آنها و آراء و مدت رویه و مقررات پراکنده دیگری که وجود دارد که برخی از آنها نسخ گردیده‌اند و در حال حاضر لازم رعایه نیستند از جمله قانون اجازه تبدیل به احسن واگذاری دهات و مزارع موقوفه عام به زارعین صاحب نسق که در این رساله سعی شده است در خصوص سوالات مطرح شده توضیح و پاسخ داده شود و بطور کلی مباحث این پایان‌نامه در دو فصل بررسی می‌شود.
فصل اول در خصوص کلیات وقف است
و فصل دوم در خصوص شرایط و آثار انتقال مال موقوفه.

 

کلمات کلیدی:
وقف
واقف
موقوف
مال موقوفه

 

فهرست مطالب
مقدمه 4
1-فصل اول:کلیات وقف 8
1-1-تعاریف و تاریخچه 8
1-1-1-تعریف وقف 8
1-1-1-1-بررسی لغوی کلمه وقف 8
1-1-1-2-تعریف فقهی وقف 8
1-1-1-3-تعاریف ارائه شده بوسیله حقوقدانان 11
1-1-1-4-تعریف قانون مدنی 12
1-1-2-1- ادله عامه 13
1-1-2-2- ادله قاضه 15
1-1-3-تاریخچه وقف 21
1-1-3-1-تاریخچه وقف قبل از اسلام 21
1-1-3-2-وقف بعد از ظهور اسلام 23
1-1-3-3- تاریخچه وقف در ایران 26
1-1-3-3-1-وقف در ایران قبل از اسلام 26
1-1-3-3-2- وقف در ایران بعد از اسلام 28
1-2- ماهیت حقوقی و ارکان وقف 32
1-2-1- ماهیت حقوقی وقف 32
2-2-2- ارکان وقف 37
1-2-2-1- عقد وقف 37
1-2-2-1-1- اقسام وقف 40
1-2-2-1-2- شرایط مدت عقد وقف 42
1-2-2-2- واقف 50
1-2-2-3- موقوف علیهم 53
1-2-2-4- مال موقوفه 62

2- فصل دوم:شرایط و آثار بیع وقف 67
2-1- مفهوم نقل و انتقال عین اموال موقوفه 67
2-2—شرایط بیع مال موقوفه 70
2-2-1- خراب شدن مال موقوفه 78
2-2-1-1- عین موقوفه به گونه‌ای تخریب شود که با بقای اصل غیر قابل استفاده باشد 79
2-2-1-2- عین موقوفه بگونه‌ای تخریب شود که نتوان بهره قابل توجهی از آن برد 81
2-2-1-3- عین موقوفه بگونه‌ای خراب شود که فایده آن کم شود ولی به حدی نباشد که عدم شناخته نشود 83
2-2-1-4- احتمال قطعی و یا ظنی برای خراب نشدن موقوفه 83
2-2-2- شرایط فروش توسط واقف 89
2-2-2-1- شرط واقف در صورت نیاز شدید صاحبان وقف 93
2-2-2-2- شرط واقف در صورت وجود سود بیشتر 95
2-2-3- بیم خونریزی در مال موقوفه 97
2-2-3-1- تلف شدن موقوفه 105
2-2-3-2- اعمال حق شفعه 106
2-3- آثار بیع وقف 108
2-3-1- آثار و بیع وقف نسبت به واقف 113
2-3-2- آثار بیع وقف نسبت به موقوف علیهم 115
2-3-3- آثار بیع وقف نسبت به اشخاص ثالث 119
3-3-2-1- معانی وقف 120
3-3-2-2- توضیح حبس مال و فک ملک 124
نتیجه 154
منابع و مأخذ 160