مقاله تاریخچه معماری ایران

دانلود مقاله تاریخچه معماری ایران تاریخچه معماری ایرانی اسلامی تاریخ معماری ایران باستان تحقیق تاریخچه دانشکده معماری در ایران تاریخچه آموزش معماری در ایران تاریخچه معماری اسلامی در ایران تاریخ معماری معاصر ایران مقاله تاریخچه معماری تحقیق تاریخچه معماری تحقیق در مورد معماری تحقیق در مورد رشته معماری تحقیق انسان طبیعت معماری

مقاله تاریخچه معماری ایران

در ایران، اولین نمونه های هنر و معماری در منطقه “خرا سان” شکل گرفت. در این منطقه شاهد شکل گیری اولین شیوه معماری ایران پس از اسلام هستیم. این شیوه که به “خراسانی” یا”شبستانی” معروف گردید، در قرن اول هـ.ق از ابتدای پذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان آغاز گردید و تا  دوره “آل بویه” و “دیلمیان”قرن چها رم هـ.ق ادامه پیدا کرد . در این شیوه ، نقشه مساجد از صدر اسلام الهام گرفت و مساجد به صورت “شبستانی ” یا”چهل ستونی”بنا گشتند.قوس های به کار رفته در شیوه خراسانی به صورت”بیضی”و”تخم مرغی”است که از نمونه های پیشین آن میتوان به کاخ های ساسانی یعنی “فیروز آباد” و”طاق کسری”اشاره کرد.به طور کلی، معماری در شیوه بسیار ساده و خالی از هرگونه تکلف است و مصالحی که در این بناها به کار رفته ساده و ارزان قیمت می باشد. از مساجد این شیوه می توان به “مسجد جامع فهرج یزد”، “مسجد تاریخانه دامغان”،”، “مسجد جامع نائین”، “مسجد جامع تبریز” و “بنای اولیه مسجد جامع اصفهان”و”مقبره امیر اسماعیل سامانی” اشاره کرد .

در نیمه اول قرن پنجم هـ.ق، با تأسیس سلسله سلجوقیان، درخشان ترین دوره هنر اسلامی در ایران آغاز گردید.دراین دوره،شاهد اوج شیوه ای از معماری به نام “رازی” هستیم که از زمان سلسله “آل زیار” در شهر ری آغاز و تا حمله “مغولان” ادامه پیدا کرد.در این زمان برج های آرامگاهی،مناره ها،مساجد،مدارس و کاروانسرا ها و موارد متنوع بسیاری احداث شدند.در این دوره تعداد برج مقبره ها و میل مناره ها از تعداد مساجد بیشتر شده.طرح های دایره،۸گوش،۶گوش،۴گوش،مربع،مربع مستطیل در بناهای این دوره مورد استفاده قرار گرفت.میل های راهنما ،تبدیل مساجد شبستانی به بناهای “چهار ایوانی “در این دوره صورت گرفت.گنبدها نیز در انواع شکل های گوناگون در این دوره ساخته شدند ،مانندگنبدهای”گسته نار”     “گسته رک” “گنبد قابوس” “گنبد خاگی”و انواع گنبدهای”دوپوسته پیوسته”.دراین شیوه بود که معماران از انواع “نقوش شکسته”و”گره سازی”با آجر و کاشی استفاده کردند.در این شیوه ساختمان از بنیاد و پای بست با”مصالح مرغوب”احداث میشد و خشت های پخته ی کوچک و بزرگ و نازک بستر نما را می آراست.درشیوه ی رازی قوس های جناغی در طاقنماها و طاقها عمومیت پیدا می کند.

مساجد معروفی چون “مسجد برسیان” در نزدیکی اصفهان، “مسجد جامع اردستان”، “مسجد جامع کبیر قز وین” و “مسجد جامع اصفهان” که بر روی شالوده های دوران “آل بویه” بنا گردید، از نمونه های این شیوه به شمار می روند. در اوایل قرن هفتم هـ.ق، با هجوم مغولان، بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله ایران به ویرانی کشیده شدند، اما چندی نگذشت که با تأسیس سلسله ایلخانیان، مغولان فرهنگ و سنتهای کشورهای شکست خورده را پذیرفتند و یکی از حامیان هنر و هنرمندان اسلامی شدند. در این دوره، شیوه ای به نام “آذری” رواج یافت که تا دوره “صفویه” ادامه پیدا کرد و شهرهایی چون “تبریز”، “بغداد”، “سلطانیه” و “اصفهان” مراکز هنر و هنرمندان گشتند و بناهای مذهبی و غیرمذهبی متعددی در این شهرها ایجاد شدند.

در اواسط قرن هشتم هـ.ق، با حمله تیمور، بار دیگر شهرهای ایران به ویرانی کشیده شد؛ ا ما این بار نیز هنر ایران تیموریان را نیز مغلوب کرد به طوری که شهرهای “سمرقند” و ” بخارا” مراکز هنری ایران شدند و شیوه آذری که از دوره مغول رواج یافته بود، به کار خود ادامه داد. در این دوره، ابداعی در زمینه تزئینات معماری یعنی “کاشی معرق” به وقو ع پیوست. از بناهای معروف دوران ایلخانی و تیموری، می توان به “مسجد گوهرشاد”، “مسجد جامع ورامین”، “قسمت اعظم بناهای حرم مطهر حضرت رضا(ع)”، “مسجد کبود تبریز”، “مسجد جامع یزد”، و… اشاره،کرد.

با روی کارآمدن صفویان در اوایل قرن دهم هـ.ق، شهرهایی چون “تبریز”، “قزوین” و “اصفهان” به مراکز هنری ایران تبدیل شدند. در این دوره، شاهد اوج هنر معماری ایران می با شیم که توسط پادشاهان مقتدر و هنردوست آن دوره یعنی “شاه تهماسب” و “شاه عباس اول” به وجود آمد. در این دوران البته، اندکی قبل از دوره صفوی یعنی از زمان قراقویونلوها، شیوه ای دیگر در معماری ایران به وجود آمد که به “شیوه اصفهانی” معروف گردید.در دوران نخست شیوه اصفهانی یعنی دوران صفویه شاهکارهای هنر معماری و هنر های تزیینی پای می گیرد و کیفیت اصیل،شفاف و غنی رنگهای درخشان در کاشیها بسیار دلپذیر می شود.کیفیت مصالح به کار رفته بویژه در معماری پایتخت،هنوز مرغوب و مقاوم است.در این شیوه، نقشه ها و طرحهای ساختمانی رو به سادگی نهاد و استفاده از کاشی های خشتی و هفت رنگ به جای کاشی معرق رواج یافت.میدان بزرگ مرکزی اصفان که نقش جهان نامدارد،شاهکار معماری ایران و جهان در این دوره است. این میدان علاوه بر بناهای زیبایی که در اطراف آن ساخته شده محل سان،رژه و نمایش های گوناگون در اعیاد و روزهای ویژه بوده است.مساجدی چون “شیخ لطف ا…” و “مسجد امام”در اصفهان،  از شگفتی های معماری این دوران به شمار می آیند. در دوران زند و افشار، بتدریج شاهد افول معماری ایرانی می باشیم، به طوری که این رکود و افول

در دوره قاجار به اوج خو د می رسد. با وجود این رکود، باز هم شاهد ایجاد بناهایی

چون “مسجد امام تهران”، “مسجد و مدرسه شهید مطهری(سپهسالار)” و “مسجد

و مدرسه آقابزرگ” در کاشان و… می باشیم.

از میان انواع هنر معماری در ایران، معماری مذهبی از جایگاه خاصی برخوردار است. البته، سابقه این نوع معماری به دوران قبل از اسلام به ویژه دوران ساسانیان می رسد. با گسترش دین اسلام در کشورهای مختلف از جمله ایران، معماری مذهبی در اسلام از جایگاه خاصی بر خوردار گشت، البته عواملی چون “تأکید بزرگان دین”، “کارکرد گسترده” و “پدیده وقف” در گسترش و توجه ویژه معمارا ن به مسجد” بی تأثیر نبوده است. بدین ترتیب، مسجد در ایران عالی ترین نوع بنای اسلامی و به عقیده صاحب نظران “کلید معماری” به شمار می آید.

معماری ایرانی

ایران در طول تاریخ به وجود آمدنش توسط قوم آریا فرهنگ معماری خاص خود را به جهان ارائه داده است .ایران سرزمینی است با وسعت زیاد و به علت همین وسعت جغرافیایی و وجود ناحیه های متعدد دارای تنوع معماری زیادی می باشد اگرخوب دقت کنیم خواهیم فهمید که حتی در یک منطقه جغرافیایی خاص نیز با تنوع در شیوه ساخت مسکن روبه رو هستیم.

ما برای بررسی و شناخت نگرش معماری ایرانی و به طور کلی معماری هر نقطه ای از جهان ابتدا به یک تقسیم بندی مناسب نیاز داریم شاید .در درجه ی اول دو عامل مکان و زمان نظر ما را به خود جلب می کند (در چه مکانی و در چه زمانی)، این انتخاب را می توان کمی عجولانه تلقی کرد چرا که دو عامل ذکر شده را نمی توان به عنوان اساس تقسیم بندی به کار گرفت .

همانطور که گفتم در سرزمینی که در یک زمان و در یک مکان شاهد تفاوت در شیوه ی معماری مسکن بوده ایم نمی توان این دو عامل را به عنوان تنها مولفه ها انتخاب نمود پس ناگزیر به قرار دادن مولفه ی سومی در این معادله هستیم تا با بهرگیری از آن بتوانیم به یک تقسیم بندی ایدآل دست یابیم انتخاب گونه شناسی درونگرا و برونگرا با توجه به این موضوع صورت گرفته است . لفظ درونگرا و برونگرا در چند کلمه بدین صورت بیان می شود که در خلق طرح بنا و اجرای آن الویت را با فضای داخلی در نظر گرفته اند یا فضای بیرونی (در به کار بردن عناصری نظیر تزئینات ، عوامل بصری و ….

فهرست مطالب

چکیده۱

معماری ایرانی۵

معماری پارسی۷

مشخصات شیوه پارسی ۹

معماری پارتی۱۱

شیوه خراسانی۱۱

شیوه رازی۱۲

یادگارهای این شیوه۱۵

شیوه آذری۱۵

معماری اصفهانی۲۴

سفر نامه دیولافوا۲۵

معماری معاصر ایران۲۷

منابع۲۸