مقاله مشروعیت حکومت اسلامی از دیدگاه آیت الله خمینی(ره)

دانلود مقاله مشروعیت حکومت اسلامی از دیدگاه آیت الله خمینی(ره) تحقیق مقاله مشروعیت حکومت اسلامی به چیست مقاله درباره حکومت اسلامی مقاله نقش مردم در حکومت اسلامی مقاله درمورد حکومت اسلامی مقاله ای در مورد حکومت اسلامی تحقیق در مورد حکومت اسلامی تحقیق در مورد تشکیل حکومت اسلامی تحقیق درباره تشکیل حکومت اسلامی

 

فهرست مطالب

پیشگفتار ۱
فصل اول (کلیات) ۵
طرح مسئله ۶
اهداف تحقیق ۹
اهمیت تحقیق ۹
سؤال اصلی ۹
سؤالات فرعی ۹
فرضیات تحقیق ۹
متغیرها و مفاهیم عملیاتی ۱۰
روش تحقیق ۱۰
مشکلات و موانع تحقیق ۱۰
سازماندهی تحقیق ۱۰
فصل دوم- تاریخچه تکوین اندیشه سیاسی شیعه از بدو پیدایش تا به قدرت رسیدن آقای خمینی ۱۱
الف- تشیع در حال شکل گیری قبل از غیبت ۱۲
ب- تشیع وآمیختگی آن با نحله‌های فکری مختلف و پدیداری چارچوبهای آن ۲۲
ج- دوران اتمام آمیختگی و شکل گیری تشیع رسمی ۲۷
فصل سوم- مشروعیت حکومت اسلامی از دیدگاه آقای خمینی ۳۴
اندیشه سیاسی آقای خمینی در خصوص اصل ضرورت تشکیل حکومت اسلامی ۳۵
مفهوم حکومت اسلامی از دیدگاه آقای خمینی ۳۶
ضرورت عقلی ایجاد حکومت اسلامی از دیدگاه آقای خمینی ۳۷
هدف از ایجاد حکومت اسلامی ۳۷
ویژگیهای حکومت اسلامی ۳۷
شرایط زمامدار حکومت اسلامی در عصر غیبت ۳۸
منابع حقوق اسلامی و ضرورت (ولایت فقیه) در زمامداری حکومت اسلامی ۳۸
دلایل نقلی در اثبات ولی فقیه از دیدگاه آقای خمینی ۳۸
تشکیل حکومت اسلامی توسط فقها در عصر غیبت از دیدگاه آقای خمینی¬¬ ۴۰
حدود و اختیارات زمامدار حکومت اسلامی (ولی فقیه) از دیدگاه آقای خمینی ۴۱
قلمرو حکومت دینی از دیدگاه سایر فقها و مقایسه آن با دیدگاه آقای خمینی ۴۳
مهمترین فرازهای نظریه سیاسی ولایت فقیه ۴۵
نظریه انتقادی ۴۶
نتیجه گیری ۴۸
منابع و مأخذ ۵۰

منابع و مآخذ:

۱- دکتر الشیبی، کامل، مصطفی. تشیع و تصوف، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران امیرکبیر، ۱۳۸۰٫
۲- الصله بین تصوف تشیع، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۸٫
۳- دکتر خوانساری، محمد. منطق صوری، تهران، آگاه، ۱۳۷۹ (چاپ ۲۲).
۴- حقیقت، عبدالرفیع. تاریخ نهضتهای فکری ایرانیان، شرکت مولفان مترجمان، ۲۵۳۶٫
۵- کدیور، محسن. حکومت ولایی، نشر نی، ۱۳۸۰، چاپ چهارم.
۶- زرین کوب، عبدالحسین. ارزش میراث صوفیه، امیرکبیر، ۱۳۸۲٫
۷- آشتیانی، سید جلال الدین، زرتشت و حکومت، شرکت انتشار، ۱۳۷۴ (چاپ هفتم)
۸- قادری،‌ حاتم. اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران، سمت.
۹- آجودانی، ماشاء ا…. مشروطه‌ی ایرانی، اختران، ۱۳۸۳، چاپ چهارم.
۱۰- فیوحی، داوود. نظام سیاسی و دولت در اسلام، سمت، تهران، ۱۳۸۳٫
۱۱- عطار، شیخ فریدالدین. تذکره الاولیاء، سبعی و اهتمام، ر. آ. نیکلسون، ۲ جلد.
۱۲- مولوی بلخی، دیوان. تصحیح نیکلسون.
۱۳- حافظ، دیوان. به کوشش دکتر غنی.
۱۴- کسروی، احمد. شیخ صفی و تبارش، تهران، ۱۳۲۱٫
۱۵- ابی سعید، جمال الدین ابوروح لطف ا… . ابن ابی سعید، حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، مقدمه و تصحیح
۱۶- تعلیق دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، ۱۳۶۶، آگاه.
۱۷- ویسیر جوفر ، یوزف. ایران باستان، ترجمه مرتضی ثاقب فر.
۱۸- موسوی خمینی، روح ا… . ولایت فقیه، حکومت اسلامی (چاپ سوم، تهران، مؤسسه نشر تنظیم آثار امام خمینی)
۱۹- علی بن ابیطالب (ع)، نهج البلاغه، به قلم عبدالحمید آیتی، تهران، فرزان، ۱۳۷۷٫
۲۰- سهروردی، شیخ شهاب الدین. کلمه الاشراق، ترجمه و شرح سید جعفر سجادی، انتشارات دانشگاه تهران.
۲۱- کسروی، احمد. تاریخ هیجده ساله آذربایجان، امیرکبیر، تهران.
۲۲- کسروی، احمد. تاریخ مشروطه، امیرکبیر، تهران.
۲۳- مجله حافظ (ماهنامه)، شماره های ۱-۱۲٫
۲۴- بشریه، حسینی. تاریخ اندیشه های سیاسی در قرن ۲۰٫
۲۵- دکتر نجف لک زایی- امام خمینی: احیاگر اندیشه حکومت اسلامی.
۲۶- موسوی خمینی، روح الله. البیع، مباحثی که با عنوان ولایت فقیه و حکومت اسلامی آمده است.
۲۷- موسوی خمینی، روح الله. کشف الاسرار، (تهران، انتشارات محمد).
۲۸- روحانی، سید حمید. بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی.
۲۹- موسوی خمینی، روح الله. صحیفه نور.
۳۰- قاضی زاده، کاظم. اندیشه‌ فقهی- سیاسی امام خمینی.
۳۱- نبوی، سید عبدالامیر. تطور اندیشه سیاسی امام خمینی.
۳۲- موسوی خمینی، روح الله. تحریرالوسیله، قم: اسماعیلیان.
۳۳- حضرت علی (ع)، نهج البلاغه، خطبه سوم (معروف به شقشقیه)
۳۴- عاملی، شیخ حر. وسایل الشیعه، ج ۸، باب ۸، حدیث ۲۵ به نقل از ترجمه مبحث ولایت فقیه از کتاب البیع، ص ۷۳٫
۳۵- اصول کافی، ص ۴۳، به نقل از کتاب البیع، ص ۷۵-۶۵٫

 

پیشگفتار:

انسان همواره به آزادی می اندیشد- آزادی اندیشه- و خود را مهیای شکوفا شدن می‌کند. نور مظهر این روشن شدن بود که در ذهن هستی بخش عبور می کند و نتیجه آن پدیداری بود در هستی یا وجود که از وجد و گشایش در «قوه» حاصل می آمد. آنچه پذیراست دریافت می کند! چرا که فیض بی دریغ و بی هیچ کم و کاست در هستی می وزد یا می تابد و روشن می کند. یکی شدن انسان با ذات هستی که او را به کنه وجود می رساند و با یک انگاری و نفی بیرونی و عبور از مرز جدایی به یکتایی و احساس مستقیم نایل می کند. شیوه ای بود برای جستجو در هستی! و مهر به آنچه هست و جدا نیست از یابنده و داننده! این شیوه دانستن سرآغاز زیستن بر پایه زندگی بود که در آن فرهنگ و روشنگری پدیدار بود؛ در جهت شکوفاندن انسان و شگفتا که این نور و روشنایی در تمام تاریخ همراه ملت ایران بوده است. اگرچه در کالبدهای مختلف دمیده شد!

دین چیزی نبود جز همین نشان دادن راه روشنایی. انسانهایی والا دامن همت به کمر زده و بال خرد گسترانیده و به قله های خرد چشم می دوختند تا مردمان خود را به روشنایی آگاه سازند و از وحشت تاریکی بکاهند که چشم انداز حرکت در مسیر قافله بشریت تاریک می نماید. پیامبران انسانهایی پاک و دوستدار قوم خود و بشریت بودند. بی هیچ ادعایی دانسته خود به پاک کلماتی در اختیار مردمان قرار می دادند و حرکت را آسان می‌گرفتند. اما رسم دیرین روزگار اینست که همه کسان چنان نیک اندیش نباشند و ای بسا که حلقه های پاک پیشروان گفته ها و کردار پیامبر را قالب بندی کنند و مردمان را به نگه داری آن ناموس مطلق فرا خوانند. خط کشها و مقیاسها پدید آرند. اعمال و افکار بدان سنجند! خردها در کوزه پدید آرند! و جهل بر دامان اندیشه مردمان اندازند. این فرزند نامیمون دین قالب بندی شده است! «شریعت» همان بلای دیرین مردمان که راه بالا رفتن می بندد و تسبیح و چرتکه مقیاس عمل می گردد، خود کوزه می شکند و «می» می‌ریزد و تعزیر می کند و حد روا می دارد. پیامبران که به محیط خویش آگاه می شوند در می‌یابند که این محیط خفقان دارد. مرگ دارد، انسان ندارد! مرگ و نیستی است چرا که اندیشه نیست و آنجا که اندیشه نیست هیچ انسانی نیست که حیوانی است نامش آدم بهر زیست. پیامبر شاید آنگاه بگوید:

«آدمی در عالم خاکی نمی آید بدست           عالمی دیگر بیاید ساخت و ز نو آدمی»

آنگاه راه خرد می گشایند تا آدمیان به دنبال انسان گام نهند شکوفا شوند، ولی افسوس که بعد از آن روشن اندیشان خردمندان می بایست «سر پیاله بپوشند که خرقه پوش می‌آید»

ایران در سالهای پیش از اسلام به قله های بزرگ شکوه رسیده بود و همچنان امید می‌رفت که چنان باشد. اما در دوران انتهایی ساسانیان مشکل بزرگی پدیدار شد که بی‌مهری دوران را با خود به همراه آورد. پدیدار شدن دین رسمی همچون توفانی بود که آرامش و توانمندی و شکوه را جاروب می کرد در این برهه بی آئین، در شبه جزیره عربستان مفاهیم بزرگی به گوش می رسید که جانهای خرد طلب را به سوی خود فرا می خواند. اما افسوس که آن حقیقت خردمندی هم در شمشیر عرب به تهاجمی بدل شده بود که دامان قومهای نجیبی را فرا می گرفت و به زعم خود خردی مطلق به همه انسانها ارزانی می داشت جمله قوم عرب به بهانه خداپرست کردن ایرانیان که در واقع بازگشتی بود به غزوات قبل از پیامبر و آئین تاراج و راهزنی، حادثه ای بود عظیم که ملتی بزرگ را به مدت ۱۴۰۰ سال و اندی به خود مشغول داشت و کنون نیز می رود.

زندگی مردم ایران با مفاهیم خاص شبه جزیره به هم آمیخت به طوری که پیامبر به اجبار پیامبر تمام ایرانیان می بایست می شد آنهم در مفهومی که مردمان شبه جزیره از آن می فهمیدند. حکومت از آیین شاهنشاهی به خلاقت بدل گشت و نظام اجتماعی پیشرفته و آئین دار در جدالی با مفاهیم بدوی و مفاهیم بزرگی چون زن، خانواده، میهن، فره در شنزارهای جاهلیت عرب مدفون گشت!

ایرانیان در پی این حوادث به دنبال حرکتهای رجعت طلبانه ای برآمدند تا سلطه عنصر عربی را برانداخته و شرایط را به نفع خود تغییر دهند در این میان قویترین جریان فکری ایرانیان یعنی شعوبیه نقش تعیین کننده ای به عهده گرفته و همواره به ابداع و سنتز و گاهی تز پرداخت. جریانهای مختلف عظمت خواه ایرانی در برهه های مختلف به هم آمیخته و گاه مسیری جدا می پیمودند. در این میان یکی از حرکتهای فکری و سیاسی که ایرانیان بدان دست یازیده و در آن تغییر و تکامل ایجاد کردند آئین تشیع بود که می توان هنرنمایی اکثر گروههای فکری شکوه خواه ایرانی را در آن دید که همچون بذری از حوزه اندیشه ایرانی به کشتزار حوادث روزگار فرو می افتاد و آنگاه محصولی چند پدیدار می گشت.

در این پژوهش قصد ما آن است که چگونگی سیر نه خود اندیشه شیعی بلکه بخش سیاسی آن را که آمیختگی سرشاری با شرایط روزگار خود و تمایلات و خواستهای گروه‌های گوناگون دارد بنمایانیم. به خصوص! در عصری زندگی می کنیم که مبانی مشروعیت حاکمیت مستقر از درون این مکتب بیرون آمده و خود را در شکل ولایت مطلقه فقیه به تاریخ ایران افزوده است.

اثبات این موضوع که ولایت مطلقه ولی فقیه فاقد بنیانهای عقلی است و فی الواقع توهین به مقام امام معصوم (ع) و بی احترامی به تفکرات بشری است انگیزه انتخاب موضوع از جانب محقق می باشد.

مقدمه (طرح مسئله):

در طول تاریخ اقلیت شیعه ظالمانه و بی رحمانه شدیداً توسط حکام وقت تحت فشار بودند و سرکوب می شده است. بنابراین اندیشه تشکیل حکومت اسلامی بر مبنای فقه شیعه همواره یکی از آرزوهای شیعیان بوده است. بعد از به قدرت رسیدن صفویه در ایران مجالی برای دخالت علما در سیاست و امور حکومتی فراهم آمد که پس از روی کار آمدن سلسله قاجار در ایران این عرصه گسترش یافت. با به قدرت رسیدن پهلوی اول در ایران نهاد مذهب به شدت سرکوب شد و از جانب حکومت روحانیون مورد بی مهری قرار گرفتند. همین عامل بعدها باعث نفرت روحانیون و مردم از رضاشاه گردید که به دلیل عدم حمایتی مردم از او در شهریور ۱۳۲۰ وی از سلطنت خلع گردید که متعاقب آن فضای باز سیاسی در کشور به وجود آمد. آقای خمینی که در سال ۱۳۰۶ یعنی اوج قدرت رضاشاه در سن ۲۵ سالگی به مقام اجتهاد رسید، در یک خانواده فقیر روستایی در خمین به دنیا آمد وی در کودکی پدر و مادرش را نیز از دست داد (پدرش در درگیری با یکی از خوانین محلی کشته شد) او که شاهد تحقیر دین و روحانیت از جانب پهلوی اول بود به شدت از رضاشاه و محمدرضا شاه و کلاً سلسله پهلوی منزجر گردید و تصمیم گرفت تا ریشه های حیات نظام شاهنشاهی را که به تصورش مایه ظلم و فساد و بدبختی مردم و عقب ماندگی کشور و از همه مهمتر تضعیف دینی شده بود را خشک کند. این مسئله در زمان حیات آقای بروجردی میسر نبود. بعد از فوت ایشان یک خلاء بزرگی در مرجعیت پدید آمد. آقای خمینی در این زمان فرد گمنامی بود ولی به واسطه تلاش برخی افراد نظیر آقای خلخالی به عنوان مرجع تقلید اعلم به مردم معرفی شد، همین مسئله و به خصوص مبارزات وی و دستگیری و تبعیدشان موجب مطرح شدن وی در عرصه داخلی و خارجی گردید. این مبارزات عبارتند از:

۱۶ مهرماه ۱۳۴۱ در خصوص مخالفت با انجمنهای ایالتی و ولایتی و تحریم رفراندوم. در ۲ بهمن ۱۳۴۱، حادثه فیضیه، دستگیری وی در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و متعاقب آن قیام مردم و سرکوب آن توسط شاه و بعد سخنرانی در مسجد اعظم قم و نطق تند و کوبنده وی در مخالفت با کاپیتالسیون علیه حکومت پهلوی و شخص شاه و به دنبال آن ۱۳ آبان ماه ۱۳۴۳ بازداشت و تبعیدش به ترکیه- ۱۲ مهر ۱۳۴۴ انتقال وی از ترکیه به بغداد و حرکت ایشان از سامراء به کربلا و بعد نجف و ۲۳ آبان ۱۳۴۴ شروع درسهای حوزه ای در نجف که بخشی از اندیشه تشکیل حکومت اسلامی در آن گنجانده شده بود. پیام ایشان در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ به مناسبت چلهم شهدای قم، ۲ مهر ۱۳۵۷ محاصره منزلش توسط عوامل رژیم صدام، ۱۰ مهر ۱۳۵۷ تبعیدش به کویت و از آنجا به فرانسه و در نهایت ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ بازگشت وی به ایران و متعاقب آن ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ پیروزی انقلاب.

تمامی مسائل فوق و به خصوص فضای حاکم بر دوران تبعید باعث تولید و تبیین اندیشه سیاسی آقای خمینی در خصوص ضرورت تشکیل حکومت اسلامی و نظریه ولایت فقیه گردید. نگرش جدید وی در فقه شیعه با رویکرد حکومتی و جهانی از دیگر کارهای اوست تفکری که منجر به احیای اسلام سیاسی در تشیع گردید که متعاقب آن اندیشه امت واحد اسلامی مطرح شد و به تبع آن نهضتهای اسلامی ظهور کردند. البته ایده تشکیل حکومت فقها در زمان قاجار توسط ملا احمد نراقی مطرح شده بود اما آقای خمینی چهارچوب آنرا بسط داد و تفکر تشکیل حکومت اسلامی که تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در غالب تئوری بود، را توانست بر مبنای درک خود از اسلام در قالب جمهوری اسلامی در عمل اجرا کند. وی طرح نظریه ولایت فقیه را در خلال مکتوبات و سخنرانیهای متعددی ارائه کرد. از اولین تألیفاتش که صریحاً به حکومت دینی و نظارت روحانیون در اداره کشور اشاره می کند، کتاب «کشف الاسرار» است که در سال ۱۳۲۱ به رشته تحریر درآمد و پیرامون آن در این پژوهش بحث شده است. از دیگر آثار او «الرسائل» «البیع» و «تحریر الوسیله» است که در آنها نیز به طور متفرق و به تناسبهای گوناگون، منصب حکومت و دخالت در مسائل سیاسی و اجتماعی و اصلاح زندگی دنیوی را برای فقیه لازم می داند و به گونه ای پراکنده به مبحث ولایت سیاسی فقیه عادل پرداخته است. اما مهمترین و صریحترین اثر مکتوب وی در باب زعامت سیاسی فقیه، کتاب ولایت فقیه یا حکومت اسلامی است که بخشی از درس خارج وی در نجف بوده و به طور مبسوط و علنی تری به مسئله پرداخته است و در دهه های پیش از انقلاب به مثابه مانیفست «مبارزان مسلمان در داخل کشور» بود.

علاوه بر آن بخشی از دیدگاهها و سخنرانیهای او در باب حکومت اسلامی پس از پیروزی انقلاب مطرح گردید.

و اما پرسشی که مطرح می شود این است که: ولایت مطلقه ولی فقیه چه تاثیری بر مشروعیت حکومت اسلامی از دیدگاه آقای خمینی دارد؟

اهداف تحقیق:

مهمترین هدف این پژوهش عبارت است از بررسی چگونگی تحول اندیشه سیاسی شیعه که آمیختگی سرشاری با شرایط روزگار خود و تمایلات و خواستهای گروههای گوناگون دارد. به خصوص در عصری زندگی می کنیم که مبانی مشروعیت حاکمیت مستقر در ایران از درون این مکتب بیرون آمده و خود را در شکل ولایت مطلقه فقیه به تاریخ این کشور افزوده است.

اهمیت تحقیق:

از آنجائیکه طراح اندیشه ولایت مطلقه ولی فقیه آقای خمینی می باشد، آشنایی با ارکان و سیر تطور آن در طول تاریخ شیعه می تواند پاسخگوی بسیاری از ابهامات بوده و در جهت شناخت مسائل بعدی و غنای فکریمان مؤثر باشد.