مقاله بررسی تأثیر ازدواج بر سلامت روان مردان و زنان مجرد و متأهل

دانلود تحقیق و مقالات رشته روانشناسی و علوم تربیتی با عنوان دانلود مقاله بررسی تأثیر ازدواج بر سلامت روان مردان و زنان مجرد و متأهل در قالب ورد و قابل ویرایش و در ۸۱ صفحه گرد آوری شده است. در زیر به مختصری از آنچه شما در این فایل دریافت می کنید اشاره شده است.

۱-۲) ازدواج چیست؟
قراردادی است که با رضایت و خواسته زن و شوهر و بر مبنای آزادی کامل دو طرف متعهد می‌گردد و در پرتو آن روابطی بس نزدیک بین آن دو پدید می‌آید، این قرارداد به وسیله الفاظ و عباراتی معین انجام می‌گیرد که به آن «عقد» یا «پیمان ازدواج» می‌گوئیم (زندگی شیرین، محمود اکبری).

۲-۲) مفهوم ازدواج
ازدواج اساس و بنیان وجود موجود است و ادامه سلسله نسل انسان، امر مقدسی است که مورد تأکید و توجه اسلام و بزرگان مکتب و پیشینیان سرزمین‌مان بوده و هست.
در دین مبین اسلام تا آنجا توصیه شده که ازدواج را عامل حفظ نیمی از ایمان می‌داند و معتقد است فردی که ازدواج می‌کند باید برای تحصیل نیم دیگر ایمانش بکوشد.

«فَقَد اَحرَزَ نِصفِ دینِه فَلیَتَّقِ اللهِ فیِ النّصفِ الباقی» (بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۱۹)
رسم دیرین ازدواج از دیرباز در سرزمین کهن ایران وجود داشته و در میان قبایل و طوایف گوناگون، اشکال مختلفی به خود گرفته است و تغییر و دگرگونی آداب و رسوم ازدواج در طول زمان و میان افراد و جوامع مختلف به صورت عرف‌های این مرز و بوم درآمده است که باید با دید احترام و منطقی و جامع به انها نگریست و از آن‌ها درس گرفت. این عرف‌ها وقتی که با رهنمودهای الهام‌بخش دین اسلام، عجین شد صورتی معنوی به خود گرفت و زینتش بسی فزونی یافت و تقدس بیشتری پیدا کرد. اما امروزه این رسم دیرپا و مقدس، با تحول اوضاع جهان، از جمله ماشینی شدن زندگی انسان و صنعتی شدن کشورها، از جمله کشور ما، دستخوش دگرگونی‌هایی شده است.

وقتی تاریخ گذشته جامعه‌مان را مطالعه می‌کنیم، در می‌یابیم که در گذشته‌ای نه چندان دور ازدواج روند طبیعی و عادی خود را داشت و تنها شرط اصلی ازدواج رسیدن زوجین به سن بلوغ بود و در این زمان ازدواج با کمال صفا و صمیمیت و سادگی انجام می‌گرفت.

اما امروزه بالا رفتن توقعات خانواده‌ها و جوانان، محدودیت امکانات رفاهی و مادی و سایر مشکلات اقتصادی و اجتماعی سبب شده است سن ازدواج بالا برود. به نظر می‌رسد تفاوت‌های اصلی ازدواج‌های قدیم و جدید در این است که الآن همگان انتظار دارند که جوانان باید زندگانی خود را با وجود تمام امکانات شروع کنند در حالی که در گذشته چنین انتظاری که تا حدودی غیرممکن نیز هست وجود نداشت (نشریه راه مردم، مشکلات ازدواج حدیث بی‌پایان، ۱۳۷۸).

انسان فطرتاً موجودی اجتماعی است که به تنهایی و از نظر فردی کامل نبوده و واحد اجتماعی محسوب نمی‌شود و در این معنا اصالت با خانواده است نه با فرد مجرد و ازدواج یک نهاد است فراتر از رسمی از رسوم اجتماعی و ارضای نیاز فیزیولوژیک و غریزی که اهداف برتر آن تشکیل خانواده و تربیت فرزندان شایسته و بافضیلت و خدمتگزار و افزون به این میراث عظیم و تمدنی به عبارت دیگر رشد و کمال فرد و جامعه، پاسخ به ندای فطرت و سنت پیامبر اکرم (انِّکاحُ سُنَّتی وَ مَن رَغِبَ مَن سُنَّتی فَلَیسَ مِنّی)، کسب استقلال و مسئولیت‌پذیری، حفظ پاکدامنی و پرورش تقوا، محبت و رحمت و برکت، ایجاد تعادل و ثبات شخصیت، آرامش و سکون، سلامت و امنیت اجتماعی و بالاخره معنادار و هدف‌دار شدن زندگی انسان (زندگی، عشق/ جمعی از نویسندگان).

۳-۲) چند نمونه از عوامل دخیل در امر ازدواج
جامعه‌شناسان بعد از تحقیقات دامنه‌داری در علل پیدایش خانواده به این نتیجه رسیده‌اند که عوامل متعددی در این پدیده اصلی (ازدواج) ـ اجتماعی دخالت دارد.

برخی از جامعه‌شناسان از جمله برنیو[۱] معتقد هستند که عوامل اقتصادی مهمترین نقش را در پیدایش و ادامه خانواده بازی کرده و دسته‌ای دیگر عوامل جنسی و روان‌شناسی را در این امر دخیل می دانند. یک نظریه جالب درباره علل زناشویی از طرف جامعه‌شناس آلمانی به نام «مولریر» در کتاب «تحول ازدواج» اظهار شده است. سه عامل افراد را به طرف ازدواج کشانیده است که عبارت است از نیاز اقتصادی، میل به داشتن فرزند و عشق است. در جوامع اولیه علل اقتصادی اهمیت بیشتری داشته است و حال آنکه در مدنیت‌های باستانی (زاد و ولد) و در مدنیت امروزی عشق مقام مهمتر را دارا بوده است.

۴-۲) فلسفه ازدواج
به طور کلی ضرورت‌های ازدواج عبارت است از:

الف) ضرورت فردی :
۱- پاسخ مثبت به فطرت
۲- عامل بروز استعدادها
۳- عامل امنیت و آسایش
۴) عامل نجات از تنهایی

ب) ضرورت اجتماعی :
ازدواج هر چند از یک نظر مسأله‌ای شخصی و خصوصی است، ولی از نگاهی دیگر، دارای جنبه اجتماعی می‌باشد. براین اساس، ازدواج از ارکان مدنیت و راهی مطمئن برای تأمین آسایش جامعه و رفاه بشریت است.

بی‌تردید ازدواج رابطه‌ای است که زوجین را تا حد زیادی از بی‌بند و باری و روابط نامشروع و انحرافات اخلاقی و جنسی نگاه می‌دارد. این سنت مقدس موجب مصونیت انسان از گناهان و معاصی می‌شود.

ج) ضرورت مذهبی:
این مورد از دو جنبه قابل بررسی است :

۱- قرآن : ازدواج در قرآن از مهمترین و مقدس‌ترین سنت‌های اجتماعی است که در اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
۲- سخنان معصومین : تشکیل خانواده در اسلام بسیار محبوب است تا آنجا که هیچ سازمان و بنایی نزد خدا محبوب‌تر از آن نیست. لذا پیامبر اکرم می‌فرمایند:

«نزد خدا هیچ بنایی محبوب‌تر از خانه‌ای نیست که از طریق ازدواج آباد گردد».

ازدواج منافع و برکات فراوانی دارد که در اینجا به چند نمونه اشاره می‌شود:

۱- عامل حفظ و پاکدامنی و کسب اخلاق نیکو
۲- عامل تکمیل دین
۳- موجب ازدیاد نسل پیامبر، ازدیاد مسلمانان
۴- موجب ازدیاد روزی
۵- نشانه‌ی پیروی از سنت پیامبر
۶- موجب جلب رضایت الهی
۷- موجب کسب طهارت مذهبی

۸- ارزش‌دهی به عبادات (زندگی شیرین، محمود اکبری).

۵-۲) نمونه‌های دیگری از مزایای ازدواج
۱- رشد و تکامل شخصیت
۲- تعدیل غرایز جنسی
۳- نجات از رکود و جمود
۴- بیداری و هوشیاری در زندگی
۵- دوری و نجات از هرزگی و بوالهوسی
۶- آرامش جسم و روان
۷- رفع نیازهای طبیعی و غریزی
۸- هدایت فکری و عقلی
۹- آشنایی با واقعیت‌ها
۱۰- صیانت وجود
۱۱- محبت و مؤدت و رحمت
۱۲- همکاری، همدلی و همراهی
۱۳- ارزش یافتن زندگی
۱۴- حفظ دین و ایمان
۱۵- سعادت فرد
۱۶- سلامت جامعه
۱۷- احساس مسئولیت و تعهد (میثاق مقدس، سعید آزرمی سرساری).

۶-۲) ازدواج موفق، منبع آرامش
داشتن ازدواج موفق و رسیدن به بلوغ عاطفی، مهمترین عامل برقراری آرامش افراد است.

«دکتر حسام» روان‌پزشک و عضو آکادمی روان‌پزشکان اروپا، در مصاحبه با خبرنگار ایسنا، با اشاره به این مطلب گفته است: امروز بزرگ‌ترین چالش زندگی هر فرد، چگونگی برخورد با مسائل روزمره و تأثیر نپذیرفتن از آنهاست. در حقیقت بدون وجود یک تکیه‌گاه عاطفی، ادعای داشتن شخصیت مستقل، قوی و سازگار که به راحتی با مشکلات برخورد می‌کند، صحت ندارد (سایت اینترنتی).

دکتر «اسپرجیون» روان‌پزشک انگلیسی معتقد است ازدواج موفق باید چهار نیاز اساسی انسان را برآورده سازد:

۱- تأمین کننده نیازهای جنسی
۲- بین طرفین ارتباط و تعامل توأم با تفاهم وجود داشته باشد و در موقعیت‌های گوناگون ستایش و قدردانی از یکدیگر را ابراز دارند.
۳- زوجین زمینه تشویق جهت رشد و شکوفایی یکدیگر را فراهم سازند.
۴- دو طرف علاوه بر عشق و محبت به یکدیگر به ازدواج نیز عشق می‌ورزند و در حفظ بنیاد خانواده پیوسته تلاش می‌کنند. (نوابی‌نژاد، ۱۳۷۹)

۷-۲) خصایص ازدواج موفق
ازدواج موفق دارای خصوصیت‌هایی است که در اینجا به معرفی چند نمونه می‌پردازیم:
۱- هر یک از همسران زندگی دیگری را بارور می‌گرداند.
۲- پشتیبانی متقابل دارند.
۳- نسبت به هم درک و فهم متقابل دارند. (شعاری‌نژاد، ۱۳۷۱)

۸-۲) عوامل مؤثر بر ازدواج موفق
۱- تناسب عقیده و اخلاق
۲- تناسب در سن
۳- تناسب در تحصیلات (شفیع‌آبادی، ۱۳۷۸)
۴- تناسب در ایمان و اعتقادات مذهبی
۵- تناسب در زمینه‌های فرهنگی و تربیتی خانواده
۶- تناسب در وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده (نوابی‌نژاد، ۱۳۷۴)

پیامبر گرامی اسلام نیز همسر خوب و شایسته را بزرگترین نعمت دانسته‌اند البته نه هر همسری را (همان منبع، ۱۳۷۹). ازدواج موفق موجب تقویت ایمنی بدن می‌شود و با کنترل و کاهش هورمون‌های ناشی از استرس، خطر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

یکی دیگر از فواید ازدواج، افزایش طول عمر است هر چه این ازدواج موفق‌تر و شادتر باشد، افزایش طول عمر بیشتر است. افراد متأهل به اضطراب، افسردگی، استرس‌های بعد از حادثه و انواع فوبیا (ترس) کمتر مبتلا می‌شوند. (سایت اینترنتی)

همچنین تحقیقات نشان داده است که میزان افسردگی افراد مجرد بیشتر از متأهل است. (فرهادی، ۱۳۷۸)

۹-۲) نتیجه خودداری از ازدواج
خودداری از ازدواج زمینه را برای روابط نامشروع و غیرقانونی فراهم می‌کند که نمونه‌های آن در کشورهایی که آمار بالایی دارند می‌بینیم. بدیهی است کودکی که به دور از ازدواج و یا بدون خواسته والدین در اثر یک ازدواج اجباری پدید می‌آید موجب تنفر اجتماع می‌شود و این که آینده او چه خواهد شد به خوبی معلوم نیست؛ خودداری از ازدواج موجب بیماری‌های وخیمی همچون امراض روحی و روانی خود ارضائی می‌شود؛ خودداری از ازدواج موجب از دست دادن گرمی و نشاط زندگی است، هر کس در دوران جوانی به ازدواج تن ندهد در دوران پیری، با رنج و تنهایی مواجه خواهد شد.

خودداری از ازدواج موجب توسعه و گسترش فساد و فحشاء و بی‌بند و باری می‌شود (زندگی شیرین، محمود اکبری).

۱۰-۲) تأثیر ازدواج بر سلامت روانی
دانشمندان معتقدند احساس مفید بودن و ثبات اجتماعی در افراد متأهل بیشتر است و متأهل‌ها نسبت به مجردها ارتباطات اجتماعی بهتری برقرار می‌کنند. البته اگر ازدواج موفق باشد این تأثیر بیشتر می‌شود.

دکتر «سلیوان» روان‌شناس دانشگاه نیویورک معتقد است رابطه بین روح و جسم بسیار قوی است و طبیعی است که مشکلات روحی با بیماری‌های جسمی تظاهر پیدا کنند.

دکتر «برایان» روان‌شناس کانادایی معتقد است ازدواج بد و ناموفق موجب افزایش فشارخون می‌شود و جالب این‌که این افراد اگر از همسرشان دور باشند، فشارخون آنها به حالت طبیعی برمی‌گردد، همین اثر در ازدواج خوب برعکس است (سایت اینترنتی).

دلیل این که امروزه بسیاری از جوانان تمایلی به ازدواج ندارند این است که از قبول مسئولیت در قبال یک فرد دیگر می‌هراسند. اما اگر تک‌تک این اشخاص، حتی یک روز، احساس آرامش ناشی از زندگی در کنار یک فرد مناسب را تجربه کنند قطعاً تمایلی به تنها ماندن نخواهد داشت. دکتر «حسام» در نهایت یادآور شده عمده بیماری‌ها نیز در افرادی بروز می‌کند که زندگی عاطفی سالمی ندارند. حتی امروز ثابت شده تعداد زیادی از موارد بیماری‌هایی مانند ایدز و سرطان، به ویژه بیماری‌های قلبی در اشخاص تنها بروز می‌کند.

۱۱-۲) مفهوم سلامت روان
سلامت روان از عناصری است که مطلوب هر فرد جامعه‌ای است و هدف از علم روان‌شناسی نیز تأمین سلامت روان برای افراد جامعه است. یکی از اهداف مهم علم روان‌شناسی، تعریف معیار و معنای سلامت و بیماری روانی است. در حین این‌که سلامت روان، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مسأله در بهداشت جامعه محسوب می‌شود (قناعت و سلامت روان، محمدرضا محمدی).

سلامت روانی از دیرباز مورد توجه افراد و جوامع انسانی بوده است و در این رهگذر با پیچیدگی مناسبات اجتماعی، پیشرفت و صنعتی شدن جوامع و افزایش رشد و همچنین مسائل دیگر به شدت و جلب توجه به آن افزوده شده است. بنابراین یکی از شرایط لازم جهت دستیابی به سلامت روان، برخورداری از یک نظام ارزشی منسجم است.

۱۲-۲) تعاریف سلامت روان
تاکنون تعاریف متعددی از سلامت روان شده است که در این قسمت به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

گلدشتاین[۲] سلامت روانی را تعادل بین اعضا و محیط در رسیدن به خود شکوفایی می‌داند (شبکه جهانی اینترنت).

سلامت روانی عبارت است از سازش فرد با جهان اطراف تا حداکثر امکان، به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و مؤثر به طور کامل شود (منینجر به نقل از احمدوند، ۱۳۸۲).

فرد سالم کسی است که به توقعات و انتظارات اجتماع، پاسخ دهد و رفتار او به رفتار اکثر مردم نزدیک باشد (احمدوند، ۱۳۸۲).

در تعریف سلامت روان می‌گوئیم برقراری تعادل ارگانیزم از نظر جسمی و روانی. سلامت روان به معنای سلامت فکر است، منظور نشان دادن وضع مثبت روانی. در سلامت روانی سازش فرد با جهان اطرافش به حداکثر می‌رسد.

با توجه به هدف نگارش این پایان‌نامه می‌توان گفت فرد سالم از نظر روانی کسی است که عوامل و مؤلفه‌های سلامت و بیماری خویش را بشناسد (بعد شناختی)، در مقام عمل پای‌بند به آنها باشد (بعد رفتاری)، به گونه‌ای که رضایت خاطر و ارضای عاطفی (بعد عاطفی) برای او فراهم گردد.

۱۳-۲) مقایسه‌ی سلامت روانی مردان و زنان مجرد و متأهل
تأهل در مورد همه ابنای بشر ماهیتی سرشتی دارد، لذا تفاوت فرهنگ‌ها موجب دگرگونی‌های اساسی در قواعد آن نمی‌شود!

هر چند ازدواج تأثیرات مثبتی در هر دو جنس باعث می‌شود اما ذی‌نفع اصلی آن مردان می‌باشد. مردان در تمام اموری که ازدواج در آنها تأثیر دارد منفعت بیشتری به دست می‌آورند و انتفاع زنان از ازدواج در صورتی حاصل می‌شود که یک رابطه‌ی زناشویی مطلوب و کانون گرم و صمیمی ایجاد شود، در حالی‌که به نظر می‌رسد مردان کمتر تحت تأثیر کیفیت زندگی مشترک خود قرار می‌گیرند و به طور ساده و اولیه به محض تأهل از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند.

به عبارت دیگر نفس عمل ازدواج باعث بهبود زندگی مردان می‌شود، اما بهبود زندگی زنان تحت تأثیر کیفیت زندگی زناشویی خواهد بود. مردان متأهل بیش از مجرد در زمینه‌ی فعالیت‌های اجتماعی و معقول درگیر می‌شوند و پاداش چنین فعالیت‌هایی به صورت شأن و اعتبار یا مادیات به ایشان برمی‌گردد (نشریه موازی، زهرا علوی).

و اما یک تحقیق جالب دیگر: زنان متأهل بیشتر از مجردها رژیم لاغری می‌گیرند که البته دلایل آنها برای این کار بیشتر آن است که به سلامت اهمیت می‌دهند و بیشتر مراقب خود هستند. آنها از حمایت روحی و روانی بزرگی برخوردارند، این در حالی است که مردان متأهل از حمایت اجتماعی بیشتری برخوردارند.

مجرد بودن از عوامل خطر زمینه‌ساز برخی از بیماری‌های روانی هم هست، طوری که احتمال ابتلا به اسکیزومرنی در افراد مجرد بیشتر است و احتمال سرنوشت وخیم‌تر و عدم درمان این بیماران در حالت مجرد می‌شود. البته ازدواج نمی‌تواند اسکیزومرنی را درمان کند.

افراد مجرد، زنان بیوه و کسانی که مترکه کرده‌اند درمقایسه با اشخاص متأهل بیشتر دچار مرگ و میرهای زودرس می‌شوند و این موضوع در مورد کلیه‌ی علل و در تمام ساختارهای اجتماعی صادق است. این اظهار نظرها دلالت برآن دارد که ازدواج و تأهل اثر مهمی بر وضع روانی سبک زندگی انسان دارد و افراد متأهل در مقایسه با افراد مجرد از تعادل روانی بالاتری برخوردارند (نردانی، ۱۳۷۸).

ازدواج زن را می‌پوشاند، مرد را هم می‌پوشاند بدین معنی که هر دو در حکم لباسی برای همدیگر هستند یعنی زن و مرد در صورت داشتن ازدواج موفق به آرامش بیشتری می‌رسند. (رمز دوام پیوند ازدواج آسمانی در انسان، آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی، ۱۳۷۵).

ازدواج از دیدگاه جامعه‌شناسان و روان‌شناسان بهترین راه برای ایجاد یک زندگی مشترک، تخلیه‌ی مشروع جنسی و جلوگیری از بزه‌کاری و انحراف می‌باشد و این همان چیزی است که اسلام پیش از چهارده قرن بر آن تأکید کرده است.

ازدواج و تشکیل خانواده نقش مهمی در تزکیه و بقای جامعه دارد و تلاش در جهت استحکام آن، زمینه را برای سلامت اخلاقی و سلامت عمومی جامعه فراهم می‌سازد (عشق، زندگی، جمعی از نویسندگان).

ثابت شده است که بسیاری از جنبه‌های یک ازدواج سالم موجب کاهش استرس می‌شود: درآمد افراد بیشتر از دوران تجرد می‌شود حتی اگر فقط یکی از زوجین شاغل باشد باز هم افراد متأهل بیشتر از مجردها پول پس‌انداز می‌کنند. شبکه حمایتی متأهل‌ها گسترده‌تر است. در یک ازدواج موفق، ۲ گروه از دوستان و فامیل به هم ملحق می‌شوند در نتیجه شبکه حمایتی بیشتر می‌شود.این حمایت فقط مالی نیست و از نظر روحی هم به زن و شوهر کمک می‌کند.

افراد از خانواده‌های مختلف و با رفتارهای متفاوت با هم ازدواج می‌کنند، اگر ازدواج صحیح باشد حس مسئولیت‌پذیری در دو طرف موجب می‌شود تا رفتارهای سالم افزایش پیدا کند و رفتارهای پرخطر کمتر شود نتیجه کلی این تغییر رفتار روی سلامت تأثیر مثبتی دارد. البته باز هم تأکید می‌شود که این تأثیرات فقط در افراد متأهل دیده نمی‌شود و باید متأهل موفق باشید تا از ازدواج بهره مثبت ببرید، چون ازدواج نامناسب و ناموفق تأثیر منفی و منبع استرس به حساب می‌آید. (سایت اینترنت)

فهرست مطالب
فصل اول : کلیات پژوهش
۱-۱) مقدمه. ۲
۲-۱) اهمیت و ضرورت پژوهش….. ۵
۳-۱)بیان مسئله. ۷
۴-۱) اهداف پژوهش….. ۸
۱-۴-۱) هدف اصلی… ۸
۲-۴-۱)اهداف فرعی… ۸
۵-۱) فرضیه‌های پژوهش….. ۸
۱-۵-۱) فرضیه‌ی اصلی… ۸
۲-۵-۱) فرضیه‌ها‌ی فرعی… ۸
۶-۱) تعریف مفاهیم و اصطلاحات… ۹
۱-۶-۱) تعاریف مفهومی… ۹
۲-۶-۱) تعاریف عملیاتی… ۹
۱-۲-۶-۱) ازدواج : ۹
۲-۲-۶-۱) سلامت روان : ۱۰
۷-۱) چکیده. ۱۱
فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش
۱-۲) ازدواج چیست؟. ۱۳
۲-۲) مفهوم ازدواج.. ۱۳
۳-۲) چند نمونه از عوامل دخیل در امر ازدواج.. ۱۵
۴-۲) فلسفه ازدواج.. ۱۵
۵-۲) نمونه‌های دیگری از مزایای ازدواج.. ۱۷
۶-۲) ازدواج موفق، منبع آرامش….. ۱۸
۷-۲) خصایص ازدواج موفق… ۱۹
۸-۲) عوامل مؤثر بر ازدواج موفق… ۱۹
۹-۲) نتیجه خودداری از ازدواج.. ۲۰
۱۰-۲) تأثیر ازدواج بر سلامت روانی… ۲۱
۱۱-۲) مفهوم سلامت روان.. ۲۱
۱۲-۲) تعاریف سلامت روان.. ۲۲
۱۳-۲) مقایسه‌ی سلامت روانی مردان و زنان مجرد و متأهل… ۲۳
۱۴-۲) پیشینه‌ی پژوهش….. ۲۶
۱۵-۲) ازدواج در ادیان و مذاهب…. ۲۶
۱۶-۲) کلام آخر. ۲۷
فصل سوم : روش اجرای پژوهش
۱-۳) روش پژوهش….. ۳۰
۲-۳) جامعه آماری… ۳۰
۳-۳) نمونه و نمونه‌گیری… ۳۰
۴-۳) ابزار اندازه‌گیری… ۳۱
۵-۳) روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات… ۳۱
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات
۴-۱ پوشه های اولیه. ۳۳
۲-۴ پوشه های نهایی… ۵۲
فصل پنجم : نتیجه گیری
۱-۵) نتیجه‌گیری… ۶۳
۲-۵) مشکلات و محدودیت‌های پژوهش….. ۶۳
۳-۵) پیشنهادات… ۶۴
منابع و مآخذ.. ۶۶
ضمائم.. ۶۸

فهرست منابع و مآخذ
۱- بارنت، آنتونی؛ انسان، ترجمه محمدرضا باطنی و طلعت نفر آبادی، نشر نو، ۱۳۶۹٫
۲- گایتون: فیزیولوژی پزشکی، ترجمه محمد حسن عامری و همکاران، نشر انتشارات، ۱۳۸۲٫
۳- گنجی، حمزه: تفاوت‌های فردی، نشر بعثت، ۱۳۸۰٫
۴- مید، مادگارت: بلوغ در ساموآ، ترجمه مهین میلانی، نشر ویس، ۱۳۷۵٫
۵- محمود اکبری: زندگی شیرین، رهنمودها و داستان‌های آموزنده برای زوج‌های جوان، نشر گلستان ادب، چاپ باقری.
۶- سعید آزرمی سرساری: میثاق مقدس، نشردبیرخانه شورای عالی جوانان، چاپ چاپخانه علامه‌ی طباطبائی، بهار ۱۳۷۶٫
۷- قرآن کریم سوره نساء.
۸- قرآن کریم سوره روم، آیه ۲۱٫
۹- امینی، ابراهیم: انتخاب همسر، تهران، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، پائیز ۱۳۷۴٫
۱۰- فرید ریک انگلس، منشأ خانواده و دولت.
۱۱- ویل دورانت، تاریخ تمدن.
۱۲- نشریه راه مردم، ازدواج حدیث بی‌پایان، ۱۳۷۸٫
۱۳- نشریه موازی، زهرا علوی.
۱۴- بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۱۹٫
۱۵- جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام.
۱۶- سیدمحمدی، یحیی: نظریه‌های شخصیت، شولتز، دوان، نشر دانشگاه آزاد، ۱۳۸۲٫
۱۷- مشکینی، علی: ازدواج در اسلام، احمد جنتی، الهادی، ۱۳۶۶، ص ۱۰٫
۱۸- ویلیام هاجر و دوگلاس ماتین، مؤسسه معارف بهائی، ص ۲۰۷٫
۱۹- میشل، توماس: کلام مسیحی، حسین توفیقی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷، ص ۹۵٫