مقاله ارزیابی عملیات بیومکانیکی آبخیزداری

مقاله حاضر به ارزیابی عملیات بیومکانیکی آبخیزداری پرداخته و نقش این اقدامات را در حفاظت از منابع طبیعی، کاهش فرسایش خاک، و بهبود محیط زیست بررسی می کند.

مقدمه:
منابع طبیعی هر کشور سرمایه ملی به حساب می آید که به نسل حاضر ونسلهای بعدی تعلق دارد. رشد وتوسعه اقتصادی کشور وبخش کشاورزی به منابع طبیعی تجدید شونده مانند جنگلها ، مراتع، آب و غیره متکی است. تخریب زیست بوم های طبیعی در عرصه آبخیز ها از دیر باز تهدیدی جدی برای حیات موجودات زنده و آبخیز نشینان بوده است.

آثار زیانبار این معضل زیست محیطی امروزه بیش از هر زمان دیگر نمایان می باشد. با نگاهی به آمار میزان فرسایش سالانه کشور ( ۲ –۵/۲میلیارد تن درسال ) که بیانگر از بین رفتن خاکهای حاصلخیز می باشد به سادگی می توان عواقب خطرناک فنای سایر اجزای حوضه آبخیز راکه تشکیل دهنده محیط زیست می باشد پیش بینی نمود. دراین شرایط زندگی مسالمت آمیز در کنار عناصر موجود در آبخیز وحراست از ثروتهای ملی طبیعی به منظور حفظ بقای امری اجتناب ناپذیر است.

مراتع ایران هزاران سال پیش تاکنون مورد بهره برداری قرار گرفته و به عنوان مهمترین درعین حال ارزانترین تامین کننده علوفه برای دام های روستایی وعشایری به شمار می رود. پوشش گیاهی مراتع علاوه برتامین علوفه نقش مهمی در حفاظت از آب وخاک و بهبود محیط زیست برای انسان دارد.

متاسفانه این عنصر مفید تحت تاثیر اعمال نابخردانه بشر به دلیل افزایش جمعیت ونیاز روز افزون به مواد غذایی وبهره برداری بی رویه از مراتع وتبدیل عرصه های مرتعی به کاربرهای دیگر تخریب و در بعضی مناطق به کلی از بین رفته اند و این روند به شکل نگران کننده ای هم چنان ادامه دارد. کاهش بهره وری از اراضی ، افزایش سیلاب های مخرب ، فرسایش خاک ونابودی محیط زیست از جمله عواقب نگران کننده آن می باشد.

فهرست مطالب:
فصل اول
مقدمه
تعریف آبخیز
آبخیزداری
اهداف طرح
فصل دوم
مروری بر مطالعات انجام شده
فصل سوم
شناخت کلی حوضه آبخیز شبلیز و  بررسی عملیات بیولوژیک و سازه ای (بیومکانیکی)
فیزیوگرافی
راه های دسترسی به حوضه
هوا و اقلیم شناسی
ارزیابی منابع اراضی و خاکشناسی
تیپ کوهها
تیپ تپه ها
تیپ فلاتها و فلاتهای دامنه ای
بررسی و ارائه عوامل موثر در ایجاد مشکلات حوضه
عوامل انسانی (نحوه ارتباط انسان با طبیعت)
عوامل طبیعی
آبهای سطحی و هیدرولوژی
آبهای زیرزمینی
بررسی بیولوژیکی منابع آب حوضه
بررسی منابع آلاینده منابع آب
آلاینده های طبیعی
آلاینده های روستایی (خانگی)
آلایندهای کشاورزی
پیشنهاد روش های کنترل منابع آلودگی منابع آب
زمین شناسی
اقتصادی- اجتماعی
سابقه، اشکال و انگیزه های مشارکت مردمی، وضعیت تشکل ها و امکان شکل گیری آنها
پوشش گیاهی
هدف
تشریح پوشش گیاهی
جفرافیای گیاهی
تهیه لیست گیاهی
استخراج اطلاعات و نتایج مطالعات پوشش گیاهی
تعیین وضعیت، گرایش و ظرفیت تیپ های مرتعی
گرایش مرتع
بررسی ساختار پرورش گیاهان درختی ودرختچه ای
ارژن Amygdalus
بلوط Quercus persica
کیکم Acer Persicum   و شن Lonicera nummularifolia
بررسی وضعیت تجدید حیات گیاهان درختی و درختچه ای
بررسی وضعیت تجدید حیات گیاهان مرتعی
زمان بهره برداری از گونه های دارای محصولات غیر علوفه ای
برآورد ارزش اقتصادی سایر تولیدات گونه های مرتعی و جنگلی
تعیین زمان آمادگی و دوره بهره برداری از مراتع
گونه های مناسب و تشریح سرشت اکولوژیکی آنها
گیاهان علوفه ای
گراس های دائمی و چند ساله
Cynodon dactylon
گونه .Asteragalus SPP
گونه های درختی و درختچه ای
Amygdalus ericlada  (ارژن) و Acer monspessulanum  (کیکم) و  Lonicera nummularifolia  (شن)
بلوط Quercus persica
بررسی عملیات بیولوژیک
روش های اجرایی بیوتکنیک
کودپاشی
بررسی عملیات بیولوژیک
تنسیق مراتع ( تفکیک محدوده های بهره برداران از مراتع )
قرق
هدف
راهبرد های قبل از اجرا
انواع قرق
قرق کوتاه مدت
قرق میان مدت
قرق دائم
شیوه اجرای قرق
کپه کاری
شیوه اجرا
بذر پاشی
شیوه اجرا
کاشت گیاهان داروئی
اعمال سیستم چرایی
اهداف
انواع برنامه چرایی
چرای تأخیری (عدم چرا در اوایل فصل)
چرای استراحتی
چرای تناوبی
چرای ترکیبی
شیوه اجرا
تأمین آب شرب
بهره برداری از محصولات فرعی
طرح های سازه ای
هدف
انواع طرح های سازه ای حوضه از نظر امکان اجرا
عملیات سازه ای با محدودیت اجرا
عملیات سازه ای قابل اجرا متناسب با شرایط اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی حوضه
بندها و انواع آن
مهمترین اثرات بند به ترتیب اهمیت به شرح زیر می باشد
انواع بند بر اساس نوع مصالح بکار برده شده در ساختمان آنها
بند سنگی- ملاتی
بند خشکه چین
بند توری سنگی (گابیونی)
مزایا ی استفاده از گابیون
معایب استفاده از گابیون
محاسبه فاصله و تعداد بند
مراحل طراحی انواع بند
طراحی سرریز
سرریز مستطیلی
سرریز ذوزنقه ای
شیوه اجرای بندهای سنگی- ملاتی
ضوابط و معیارهای فنی در ارتباط با اجرای چکدم های سنگی- ملاتی، گابیونی و خشکه چین
اصول کلی
عملیات پی کنی
چیدن سنگها
عملیات پس از اجرا
فصل چهارم
بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات
بحث و نتیجه گیری
برنامه های پیشنهادی
جهت رفع مشکلات اقتصادی و اجتماعی منطقه
جهت بهبود و بهره برداری از منابع آب منطقه
جهت بالا بردن و حفظ تولیدات کشاورزی و دامی منطقه
برنامه های مرتع و آبخیزداری
مناطقی با خاک نیمه عمیق ، شیب بالا و فرسایش شدید
مناطقی با خاک عمیق ، شیب نسبتاَ ملایم و فرسایش متوسط
مناطقی با خاک نیمه عمیق ، شیب کم و فرسایش متوسط
مناطقی با خاک عمیق ، شیب ناچیز و فرسایش جزئی
منابع