دانلود مقاله شهرستان سبزوار

دانلود مقاله شهرستان سبزوار مقاله

پیشگفتار
ایران با تاریخ بلند شهر نشینی دارای کهن شهرها و سکونت‌گاههای باستانی متعدد و متنوع در زیست بوم‌های گوناگون سرزمینی است. چشم اندازی گذرا بر سیمای شهرنشینی ایران بافت‌های قدیمی پرارزشی را به نمایش می‌گذارد که میراث‌های فرهنگی این جامعه کهن در آنها نهفته است اما در چند دهه اخیر بافت‌های مزبور تحرک و نشاط گذشته خود را از دست داده و در آستانه ویرانی و تخریب قرار گرفته و محیطی نامناسب و بسیار کم رونق را برای زندگی ساکنین خود به وجود آورده است ولی با وجود همه این مسائل در ارزش وجودی آنها جای هیچ گونه شک و تردیدی نیست و تصور ما بر این است که پژوهش و مطالعات بنیادی و شناخت جغرافیایی از این بافتهای شهری نخستین گامی است که برای هر گونه حرکت عمرانی با هدف بهسازی و باز زنده‌سازی آنها ضرورت کامل دارد.

بطور کلی بافت‌های قدیم به عنوان بخشهای مهمی از شهرها که نشان دهنده گذشته و هویت آنها بوده در بیشتر کشورهای دنیا مورد توجه ویژه قرار دارند. در کشور ما نیز که سابقه شهرنشینی کهن و دیرینه‌ای دارد و به عنوان هسته اولیه شهر و قسمتی که نحوه اندیشیدن و نگرش نیاکان ما را در جنبه‌های مختلف زندگی نشان می‌دهد مورد توجه معماران و برنامه‌ریزان شهری قرار داشته و عموماً از زاویه و دید فرهنگ، هنر و زیبایی شناسی آن را بررسی می‌کنند و با هدف اصلاح کالبدی و سامان دهی آنها برنامه‌ها و راهکارهایی را ارائه می‌کنند. بافت قدیم سبزوار نیز به مانند بافت قدیمی سایر شهرها با توجه به دارا بودن ارزشهای تاریخی و فرهنگی و داشتن مشکلاتی نظیر افول کیفیت کالبدی، وضعیت وخیم زیست محیطی، دشواری دسترسی و مشکلات ترافیکی، کمبود عناصر خدماتی و انحطاط کیفیت فرهنگی و بصری نیازمند ارائه برنامه‌ها و راهکارهایی جهت ساماندهی و احیاء می‌باشد. بدین ترتیب تحقیق حاضر در هشت فصل به شرح زیر تدوین یافته است.

فصل اول شامل طرح تحقیق می‌باشد. در این فصل با طرح مسأله، ضرورت و اهمیت آن و با توجه به اهداف آن فرضیات تحقیق مشخص گردیده است و با توجه به محدوده مورد مطالعه جامعه آماری و حجم نمونه، روش تحقیق و چگونگی تجزیه و تحلیل اطلاعات مشخص شده است.

در فصل دوم چهارچوب نظریه تحقیق اعم از نظریه‌ها و راهبردهای ارائه شده در رابطه با بهسازی بافت قدیم تبیین گردیده است بررسی دیدگاههای نظری در این رابطه و آشنایی با چگونگی برخورد با بافتهای قدیمی در کشورهای مختلف جهت استفاده در تجزیه و تحلیل و ارائه راهکارهای پیشنهادی می‌باشد.

در فصل سوم به بررسی سیاست‌ها و قوانین مداخله در بافت قدیم و بهسازی و نوسازی آن در شهرهای ایران در مقاطع زمانی مختلف پرداخته شده است.

در فصل چهارم به بررسی ویژگیهای طبیعی، جمعیتی و اقتصادی سبزوار با تأکید بر بافت قدیم پرداخته شده است.

در فصل پنجم به بررسی جغرافیایی شهری و شهرشناسی سبزوار و روند توسعه فیزیکی شهر از آغاز تا اوایل قرن حاضر پرداخته شده است زیرا بهسازی بافت قدیم باید با توجه به پیشینه تاریخی و سیر و روند شکل گیری و تحول بافت شهر در ادوار مختلف تاریخی صورت بگیرد.

در فصل ششم به شناخت دقیق بافت قدیم سبزوار، ویژگیها، مشخصات شبکه معابر، نحوه توزیع کاربری‌ها در بافت قدیم، خصوصیات کالبدی مساکن ، محدودیت‌ها و امکانات فیزیکی ـ کالبدی بافت قدیم و اهداف برنامه‌های بهسازی بافت پرداخته شده است

و سرانجام در فصل هفتم با استفاده از نتایج پرسشنامه‌ها به بررسی آزمون فرضیات و نتایج پرداخته شده است.

و سرانجام در فصل هشتم به ارائه راهکارها و پیشنهادات پرداخته شده است.

بیان مسئله و تشریح ابعاد آن
بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری بخش قابل توجهی از سطح شهرهای کشور را تشکیل می‌دهد این بافتها از یک سو از طیف گسترده مشکلات کالبدی، عملکردی، ترافیکی و زیست محیطی رنج می‌برند و از سوی دیگر مهمترین پتانسیل شهرها برای استفاده از زمین جهت اسکان جمعیت، تامین فضاهای باز خدماتی و نیز بهبود زیست محیطی محسوب می‌شوند. ضمناً مشکلات کالبدی که بافت‌های قدیمی با آن روبرو هستند فرسودگی شدید بناها، مشکلات مربوط به شبکه معابر نامنظم و ناکافی در بافت، تراکم و پیوستگی اجزاء بافت، مسائل و مشکلات مربوط به تیپ و نوع بناهای مسکونی، مسائل ناشی از مصالح به کار رفته و نحوه مرمت بناها و کمبود خدمات و تأسیسات و تسهیلات شهری و زیربنایی و … هستند که بافت قدیمی شهرها را در پاسخگویی به نیازهای امروزی زندگی دچار نارسایی‌های کرده است (شماعی و پوراحمد، ۱۳۸۴، ص ۱۲۳).

در اینکه شهر پدیده‌ای تاریخی است تردیدی وجود ندارد. چنین پدیده‌ای نمی تواند از پیشینه خود بگسلد از این رو در رشد و توسعه فضایی، کالبدی توجه به ویژگیهای بومی ضروری است. بخش چشمگیری از تاریخ و فرهنگ شهر در کالبد آن تجلی می‌یابد که نشان دهنده
ارزشها، باورها، اعتقادات، هنرها، توان فنی و ساختار اجتماعی – اقتصادی و سیاسی و … نسل‌های گذشته است (همان منبع : ص ۳۷).

بافتهای تاریخی علاوه بر اینکه واجد ارزشهای زیبایی شناختی و هویت بخشی شهرهای ما هستند هنوز در بسیاری از شهرها محل سکونت و معیشت میلیونها نفر از شهروندان به شمار
می‌روند (کلانتری و حاتمی نژاد، ۱۳۸۵ : ص ۱۳۹).

از این رو، چنانچه در جهت بهبود مشکلات در بافت قدیمی شهرها برنامه ریزی اصولی و صحیحی صورت نگیرد روند فرسودگی و تخریب بافت‌های قدیمی تسریع گشته تا جائی که حتی حیات شهری به خطر خواهد افتاد.

شهر سبزوار یکی از شهر‌های کهن در استان خراسان رضوی می‌باشد که به لحاظ تاریخی دارای قدمت طولانی می‌باشد و بافت قدیمی آن دارای ارزش و اعتبار تاریخی می‌باشد. اقداماتی که جهت بهبود مشکلات و بافت قدیم شهر سبزوار صورت می‌گیرد نباید تنها در قالب اقدامات کالبدی، اصطلاحاً بازسازی از نوع تخریب و دوباره ساختن باشد زیرا در بسیاری از هسته‌های قدیمی، آنچه دارای ارزش است نه تنها کالبد موجود و بناها و ساخت شهرهای آن، بلکه گذرها، مراکز محله ای، روابط اجتماعی بین ساکنین، یادمان‌ها و نشان‌های بافت است که دارای ارزش اجتماعی و فرهنگی است لذا در بسیاری از عرصه‌ها بهسازی بافت و اقدام خرد و مشارکتی با مردم ساکن در آن شیوه بسیار مطلوب و پایداری را ارائه می‌دهد که می‌تواند در طول دوره کوتاه مدت صورت پذیرد و رفاه شهروندی را در بافت فراهم سازد.

از آنجا که بافت قدیم شهر سبزوار به مانند بافت قدیمی بسیاری از شهرها دارای ارزشهای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی می‌باشد و از سوی دیگر، این بافت نیز به مانند بافت قدیمی سایر شهرها از مشکلات کالبدی، عملکردی، زیست محیطی و اجتماعی رنج می‌برد لذا جهت جلوگیری از روند فرسودگی و تخریب بافت، برنامه ریزی جهت بهسازی بافت قدیم لازم و ضروری است.

اهمیت و ضرورت تحقیق
اهمیت و ضرورت حفظ آثار کهن نه به عنوان پدیده‌هایی نمادین، بلکه به دلیل شناخت سیر تحول و تکامل تاریخ شهرسازی و تمدن شهرنشینی، حفظ هویت و اصالت شهری و تبیین حیات شهری بر اساس شواهد و مدارک علمی همواره مورد توجه بوده است. به طور کلی عناصر و فضاهای بافت شهری عمری محدود دارند و با گذشت زمان دچار تغییر و فرسودگی می‌شوند به عبارتی دیگر هیچ فضایی و بنایی بدون بهسازی و مرمت و نوسازی نمی تواند دوام و بقای طولانی داشته باشد.

بافت قدیمی شهرها در ایران که حامل ارزش‌های فرهنگی ـ تاریخی هستند در حال حاضر با مسائل و مشکلات فیزیکی – کالبدی نظیر عرض کم معابر، شبکه ارتباطی ضعیف و ضعف و نارسایی در شبکه دسترسی ها، وجود سکونت گاههای قدیمی، کم دوام و به هم فشرده، عدم کیفیت مصالح ساختمانی به کار رفته در بناها، و کمبود تأسیسات و تجهیزات خدماتی مورد نیاز شهروندان روبرو هستند که بافت قدیمی سبزوار نیز از این قاعده مستثنی نیست و از این مشکلات رنج می‌برد. وجود این مسائل و مشکلات فیزیکی –کالبدی روند فرسودگی و تخریب بافت قدیمی شهرها را تسریع می‌بخشد و باعث رکود و بی رونقی آن و در پی آن باعث مهاجرت ساکنان بومی و قدیمی از این گونه بافت‌ها و جایگزینی مهاجران روستایی و اقشار کم درآمد جامعه در آن
می‌شود.

از سویی دیگر رکود و فرسودگی بیش از حد بافت‌های قدیمی باعث پیدایش محله‌های مخروبه‌ و خانه‌های در حال تخریب در این بافت‌ها می‌شود که مناسب‌ترین مکان را برای ناهنجاری‌های اجتماعی و بزهکاری فراهم می‌آورد که همه این عوامل باعث می‌شود که ارزش‌های غنی فرهنگی – تاریخی موجود در این بافت‌ها رفته رفته به فراموشی سپرده شده و احساس تعلق به خانه، محله و شهر کمرنگ می‌شود.

لذا وجود این مسائل و مشکلات ضرورت و اهمیت حفظ و احیاء و بهسازی بافت قدیمی شهرها را مطرح می‌کند که در برنامه ریزی جهت بهسازی بافت قدیمی شهرها توجه و حفظ اصالت و ارزش‌های فرهنگی و تاریخی حاکم بر بافت لازم و ضروری است به طوریکه امروزه در سطح جهان و بویژه در کشورهای توسعه یافته، ارزش‌ها و مفاهیم فرهنگی در فضاهای ساخته شده شهری یکی از دلایل اصلی بهسازی و نوسازی بافت قدیمی شهرهاست.

اهداف تحقیق
در این مطالعه اهداف چندی مورد نظر است و براساس سوالات و فرضیه‌هایی که مطرح شده است سعی کرده ایم که این اهداف را تقریباً مشخص و در جهت رسیدن به چنین اهدافی این موضوع را مورد مطالعه قرار دهیم. مهمترین اهداف عبارتند از :

· بررسی و شناخت مقدماتی بافت قدیم شهر سبزوار و محدودیت‌هایی که از جنبه فیزیکی و کالبدی در حال حاضر در آن دیده می‌شود.
· مطالعه وضعیت شبکه ارتباطی، کوچه‌ها و معابر واقع در بافت قدیم شهر سبزوار و انطباق آن با نیازهای امروزی سکنه واقع در آن و اینکه آیا این شبکه کاربری مناسب دارد یا خیر.
· بررسی و مطالعه تعداد و نحوه پراکندگی عناصر خدماتی واقع در بافت قدیم شهر سبزوار و اینکه آیا این مقدار از لحاظ قدرت خدمات دهی و نحوه دسترسی موقعیت مناسبی دارند و در این زمینه چه مواردی را باید پیشنهاد کرد.
· مطالعه وضعیت فیزیکی و ساختاری سکونت گاههای واقع در بافت قدیم سبزوار و رسیدن به این موضوع که آیا مسائل فیزیکی آن از قبیل اندازه، نوع مصالح ساختمانی و سبک معماری آن با شرایط امروزی مطابقت دارد یا نه و چگونه می‌توان آن را بهسازی کرد.
· جهت بهسازی بافت قدیم شهر سبزوار چه نوع برنامه ریزی شهری باید در نظر گرفته شود و آیا برنامه ریزی مطابق با فرهنگ گرایی می‌تواند کارساز باشد و در کنار آن چه برنامه‌های دیگری لازم است.

نتایج این تحقیق جهت برنامه ریزی توریستی و حفظ و احیاء اهمیت تاریخی و اعتبار بافت قدیم این شهر می‌تواند مورد استفاده سازمان‌ها و ادارات دولتی نظیر سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی، شهرداری سبزوار و فرمانداری این شهرستان قرار گیرد تا در برنامه‌های آینده خود از این نتایج بهره گیرند.

سابقه و پیشینه تحقیق
بررسی و تحلیل نظریه ها، اندیشه ها، شیوه ها، سبک‌ها و الگوهای متفاوت بهسازی و نوسازی و ساماندهی شهری امکان دستیابی به راهکارهای مناسب برای زمان حال و مکان و موقع جغرافیایی مورد نظر را برای هر محقق و برنامه ریز شهری فراهم می‌آورد در این جا به بررسی و تبیین تعدادی از نظریه‌ها و دیدگاههای مطرح شده درباره بهسازی و نوسازی در یک شهر اعم از بافت قدیم آن می‌پردازیم :

ـ شکویی رابطه تکنولوژی و بافت شهری را به این صورت بیان می‌دارد : تأثیرپذیری اشکال متنوع واحدهای انسانی با وسایل ارتباطی در داخل شهرها در سه دوره مجزا از هم به شرح زیر است :

• شهرهایی که بافت آنها تحت تأثیر قدم‌های انسانی است و رفت و آمدهای روزانه مردم بدون وسایل ارتباطی عملی می‌شود.
• شهرهایی که پس از ورود ماشین بخار در صنعت حمل و نقل و ایجاد وسایل ارتباطی تغییر بافت داده اند.
• شهرهایی که بافت آنها تحت تأثیر تکنولوژی در عصر ما با استفاده از تکنولوژی بسیار پیشرفته تغییر شکل می‌دهند (شکویی، ۱۳۵۵ : ص ۱۲۰).

ـ فلامکی معتقد است یکی از راههای مهم احیاء و سامان‌دهی بافت‌های قدیمی در روند توسعه فیزیکی شهر انطباق کاربردهای خانه ها، بازارها، مدرسه‌ها و گرمابه‌های قدیمی با شرایط امروزی است (فلامکی، ۱۳۶۹ : ص ۱۱۱).

ـ فارابی در مورد بهسازی و نوسازی شهری و ایجاد شهر توسعه یافته معتقد به سعادت و خیر جهان هستی است. سعادت و خیر در مدینه فاضله او از طریق همفکری و همکاری شهروندان فراهم می‌شود بدون همفکری و همکاری عملی انسان قادر به رفع احتیاجات روز افزون خود نیست و در واقع، اقدامات بهسازی و نوسازی در هر فضایی منوط به همکاری عملی انسان است (قلمی ،
۱۳۷۴، صص ۲۳ -۲۲).

ـ پوراحمد سال ۱۳۷۶ در کتاب خود تحت عنوان جغرافیا و کارکردهای بازار کرمان در رابطه با بخش مرکزی شهرها به ویژه عنصر بازار در بافت قدیم شهری به کارکردهای بازار و عناصر وابسته به آن در گذشته و حال پرداخته است. وی راههای ساماندهی و احیاء قلب بافت قدیم یعنی بازار و بطور کلی عناصر بافت قدیم را با توجه به مکتب کارکردگرایی و تحول در کارکردهای بازار دانسته است (پوراحمد، ۱۳۷۶ : ص ۷۷).

ـ شیعه اسمعیل در روند توسعه فیزیکی شهرهای امروزی معتقد است که از الگوهای شهرهای سنتی در جهت بهسازی و بازسازی بافت قدیم و بویژه توسعه فیزیکی باید استفاده شود و ضمن هماهنگ سازی بخش‌های مختلف شهری و ایجاد رابطه و همبستگی بین بخش‌های مختلف شهری از مشکلات شهری کاسته شود (شماعی، ۱۳۸۰، ص : ۲۲).

ـ رهنما محمدرحیم در مقاله دکتری خود به «روش‌های احیاء بافت قدیم و توسعه شهری نمونه بافت‌های مسکونی مرکز مشهد با تأکید بر محله سرشور» پرداخته و عامل احیاء بافت قدیم را در توسعه اجتماعی و اقتصادی ساکنان بافت قدیم معرفی نموده است (رهنما، ۱۳۷۸، ص:۷۳).

ـ راسکین[۱] نویسنده بزرگ انگلیسی معتقد است که در روند رشد و توسعه شهرها فضاهای کالبدی قدیمی شهرها را نباید مورد بازسازی و تجدید بنا و حتی مرمت قرار داد وی ساماندهی یک بنای قدیمی را بی احترامی به ارزشهای گذشته می‌دانست و معتقد بود در روند توسعه فیزیکی شهر، بافت‌های قدیمی به عنوان سند بدون هیچگونه دخل و تصرف و حتی تعمیر و مرمت نگهداری شوند (همان منبع : صص ۱۸-۱۶).

ـ هوسمان[۲] در دهه ۱۸۷۰ برای اولین بار تجربه احیاء و ساماندهی نواحی تاریخی را که در اثر رشد و گسترش شهر پاریس اتفاق افتاده بود مطرح نمود. وی به الگوی مرمت، به ویژه مرمت بزرگ مقیاس یا ساماندهی شهری به جای مرمت کوچک مقیاس اهمیت بیشتری می‌داد. از طرفی تحولات پاریس از زمانی که هوسمان به سمت فرماندار شهر انتخاب شد به اوج خود رسید. کارهای آغازین هوسمان با ساخت بناهایی در محله‌های جدید حومه شهر پاریس و کشیدن خیابان‌های تازه در محلات قدیمی و تجدید بنای عماراتی آغاز شد که در اطراف خیابان‌های جدید قرار می‌گرفتند او در بازسازی خیابان‌ها از قوانین جدید پیروی می‌کرد برای مثال ارتفاع خانه‌های کنار خیابان باید با عرض خیابان متناسب بود یا شیب بام باید ۴۵ درجه می‌بود و محل‌های تازه باید دارای ساختمان‌های عمومی می‌بودند که احداث آنها به عهده فرمانداری بود. از اقدامات دیگر هوسمان احداث باغ‌ها و پارک‌های عمومی بود هوسمان برای انجام این امور از وجود همکار بسیار ماهر خود به نام آلفان استفاده می‌کرد. بخشی از اصلاحات هوسمان، نوسازی تأسیسات قدیمی شهر پاریس بود که این کار با احداث شبکه ی جدیدی برای فاضلاب امکانپذیر شد (امیربانی، ۱۳۸۵، ص :۵۰)

ـ ویوله لودو[۳] (۱۸۹۶-۱۸۱۴) معتقد است شهرها در روند توسعه فیزیکی خود موجب بی رونقی و رکود بافت‌های قدیمی می‌شوند. برای حفظ هویت فرهنگی، بخش‌هایی که بعد از تاریخ اصلی ساخت بناهای بافت قدیم افزوده شده‌اند باید حذف شوند و اگر قسمت‌هایی از بنا تخریب شده آن را بازسازی و تکمیل نمود ضمن اینکه کمیت فضای کالبدی حاکم بر بنا حفظ شود (فلامکی، ۱۳۶۵ : صص : ۱۶-۱۳).

فهرست مطالب
پیشگفتار
فصل اول : طرح تحقیق ۱
۱-۱- بیان مسئله و تشریح ابعاد آن ۲
۱-۲- محدوده و مقطع زمانی تحقیق ۳
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق ۴
۱-۴- اهداف تحقیق ۵
۱-۵- سابقه و پیشینه تحقیق ۶
۱-۶- سؤالات و فرضیه‌های تحقیق ۱۳
۱-۷- روش تحقیق ۱۳
۱-۸- واژه‌ها و مفاهیم کلیدی تحقیق ۱۵
۱-۹- مشکلات و محدودیت‌های تحقیق ۲۰
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق ۲۱
۲-۱- مکاتب و دیدگاه‌های موجود در ارتباط با بافت قدیم شهری ۲۲
۲-۱- ۱- مکاتب بهسازی و نوسازی بافت قدیم ۲۲
۲-۱-۲- دیدگاههای نظری پیرامون بهسازی و نوسازی بافت قدیم ۲۷
جمع بندی ۳۵
۲-۲- منشورها و قطعنامه‌های جهانی ۳۷
۲-۲-۱- کنگره آتن (۱۹۳۱) ۳۷
۲-۲-۲- معاهده لاهه (۱۹۵۴) ۳۸
۲-۲-۳- کنگره رم (۱۹۷۲) ۳۸
۲-۲-۴- کنفرانس ونیز (۱۹۶۴ ) ۳۹
۲-۲-۵- بیانیه مکزیکوسیتی (۲۰۰۰ میلادی) ۴۰
۲-۲-۶- بیانیه استکهلم (۱۹۹۸) ۴۱
۲-۲-۷- کنگره آمستردام (۱۹۷۵) ۴۲
۲-۳- تجارب بهسازی و بازسازی بافت‌های قدیم شهری در کشورهای مختلف جهان ۴۳
۲-۳-۱- تجارب مرمت و بازسازی بافت‌های قدیم در فرانسه ۴۳
۲-۳-۲- تجارب مرمت و بازسازی بافت‌های قدیم در انگلستان ۴۶
۲-۳-۴- تجارب مرمت و بازسازی بافت‌های قدیم در ایتالیا ۵۰
۲-۳-۵- تجارب مرمت و بازسازی بافت‌های قدیم در استکهلم ۵۴
۲-۳-۶- تجارب مرمت و بازسازی بافت‌های قدیم در چکسلواکی سابق ۵۵
۲-۴- تجارب کشورهای جهان سوم (آسیا – آفریقا) ۵۷
۲-۴-۱- تجارب کشور مصر؛ شهر قاهره ۵۷
۲-۴-۲- تجارب کشور سوریه ؛ شهر دمشق ۵۷
۲-۴-۳- تجارب کشور لبنان ؛ شهر بیروت ۵۸
۲-۴-۴- تجارب کشور ژاپن ۶۱
۲-۵- تجربیات بهسازی و نوسازی بافت‌های قدیم شهری در ایران ۶۲
۲-۵-۱- کرمان ۶۲
۲-۵-۲- شهر شوشتر ۶۳
۲-۵-۳- قزوین ۶۴
۲-۵-۴- شهرکرد ۶۶
جمع بندی و نتیجه گیری ۶۹
فصل سوم : روند تحولات سیاستها و برنامه‌های بهسازی و نوسازی شهری در ایران ۷۱
۳-۱- سیاست‌ها و برنامه‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های شهری در ایران ۷۲
۳-۱-۱- سیاستها و برنامه‌های اجرایی بهسازی و نوسازی بافت‌های شهری در قبل از انقلاب اسلامی (قبل از سال ۱۳۰۰ خورشیدی) ۷۲
۳-۱-۱-۱- سیاست‌ها و برنامه‌های دوره پهلوی اول (۱۳۲۰-۱۳۰۰) ۷۳
۳-۱-۱-۲- سیاست‌ها و برنامه‌های دوره پهلوی دوم (۱۳۵۷ – ۱۳۲۰) ۷۴
۳-۱-۱-۲-۱- برنامه اول عمرانی (۱۳۳۴ -۱۳۲۷) ۷۴
۳-۱-۱-۲-۲- برنامه دوم عمرانی (۱۳۴۱-۱۳۳۴) ۷۵
۳-۱-۱-۲-۳- برنامه سوم عمرانی (۱۳۴۶-۱۳۴۱) ۷۵
۳-۱-۱-۲-۴- برنامه چهارم عمرانی (۱۳۵۱-۱۳۴۷) ۷۶
۳-۱-۱-۲-۵- برنامه پنجم عمرانی (۱۳۵۶ -۱۳۵۲) ۷۶
۳-۱-۲- سیاست‌ها و برنامه‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های شهری در دوره پس از انقلاب اسلامی (۱۳۵۷) ۷۷
۳-۱-۲-۱- برنامه اول توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
(۱۳۶۶-۱۳۶۲) ۷۸
۳-۱-۲-۲- برنامه دوم توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
(۷۷-۷۳) ۷۹
۳-۱-۲-۳- برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
(۱۳۸۳-۱۳۷۹) ۸۳
۳-۲- طرح‌های بهسازی بافت قدیم ۸۴
فصل چهارم : مطالعات طبیعی، اجتماعی ـ فرهنگی و اقتصادی شهر سبزوار با تاکید بر
بافت قدیم آن ۸۸
مقدمه ۸۹
۴-۱- موقع جغرافیایی، حدود و وسعت شهرستان سبزوار ۹۰
۴-۲- موقع سیاسی شهرسبزوار درتقسیمات سیاسی شهرستان سبزوار ۹۰
۴-۳- خلاصه‌ای بر شرایط طبیعی شهر سبزوار ۹۵
۴-۳- ۱- تقسیم بندی منطقه به بخش‌های طبیعی ۹۵
۴-۳-۲- زمین شناسی و خصوصیات تکتونیکی منطقه ۹۶
۴-۳-۳- منابع آب ۹۸
۴-۳-۴- خاک شناسی ۱۰۰
۴-۳-۵- آب و هوا و مشخصات آن ۱۰۱
۴-۳-۵-۱- شاخص‌های اقلیمی منطقه ۱۰۳
۴-۳-۵-۱-۱- درجه حرارت ۱۰۳
۴-۳-۵-۱-۲- میزان بارندگی ۱۰۴
۴-۳-۵-۱-۳- رطوبت نسبی ۱۰۴
۴-۳-۵-۱-۴- وزش باد ۱۰۵
۴-۳-۵-۱-۵- موقعیت خورشید ۱۰۵
۴-۳-۵-۲- نمودارهای اقلیمی ۱۰۶
۴-۴- وضعیت اقلیمی سبزوار و آسایش انسان (روش اولگی) ۱۰۸
۴-۵- تأثیر اقلیم در ساخت و بافت شهر ۱۰۹
جمع بندی و نتیجه گیری ۱۱۰
مقدمه ۱۱۲
۴-۶- میزان جمعیت و پراکندگی آن در شهرستان سبزوار ۱۱۳
۴-۶-۱- پیش بینی جمعیت شهر سبزوار برای سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ با استفاده از مدل رشد نهایی ۱۱۴
۴-۶-۲- جمعیت، تراکم و نحوه توزیع آن در شهر سبزوار ۱۱۵
۴-۶-۳- ساختار سنی و جنسی جمعیت سبزوار ۱۱۹
۴-۶-۴- ویژگی مهاجرت در شهر سبزوار ۱۲۳
۴-۶-۵- وضعیت سواد و آموزش در شهر سبزوار ۱۲۵
۴-۷- مشخصات جمعیتی بافت قدیم ۱۲۷
۴-۷-۱- سهم جمعیتی بافت قدیم از جمعیت کل شهر ۱۲۷
۴-۷-۲- چگونگی پراکنش جمعیت در بافت قدیم سبزوار ۱۲۷
۴-۷-۳- ساختار سنی و جنسی جمعیت بافت قدیم سبزوار ۱۲۸
۴-۷-۴- وضعیت مهاجرت در بافت قدیم ۱۳۱
۴-۷-۵- تحولات جمعیتی بافت قدیم ۱۳۲
۴-۷-۶- توزیع و تراکم جمعیت در بافت قدیم ۱۳۳
۴-۷-۷- تراکم خالص و ناخالص شهری در بافت قدیم ۱۳۵
۴-۷-۸- وضعیت سواد و آموزش در بافت قدیم ۱۳۸
۴-۷-۸-۱- بررسی درصد باسوادی در محلات بافت قدیم ۱۳۹
۴-۸- سابقه سکونت ۱۴۰
جمع بندی ۱۴۰
۴-۹- ساختار اقتصادی و کارکردهای شهر سبزوار ۱۴۲
۴-۹-۱- تعیین پایه اقتصادی شهر سبزوار ۱۴۲
۴-۱۰- ویژگی‌های اقتصادی جمعیت بافت قدیم ۱۴۵
۴-۱۰-۱- وضعیت اشتغال در سطح محله‌های بافت ۱۴۵
۴-۱۰-۲- جمعیت فعال و غیر فعال بافت قدیم ۱۴۷
فصل پنجم : خلاصه‌ای بر جغرافیای شهری و شهرشناسی سبزوار ۱۴۹
مقدمه ۱۵۰
۵-۱- تاریخ مختصر سبزوار ۱۵۱
۵-۲- وجه تسمیه ۱۵۳
۵-۳- موقع سبزوار در سلسله مراتب شهری خراسان و کشور ۱۵۴
۵-۴- روند رشد فیزیکی شهر سبزوار ۱۵۵
۵-۴-۱- توسعه فیزیکی و تغییرات ساخت کالبدی در دوره اول (۱۳۴۵ – ۱۳۰۰) ۱۵۶
۵-۴-۲- توسعه فیزیکی و تغییرات ساخت کالبدی شهر در دوره دوم (۱۳۶۵ – ۱۳۴۵) ۱۵۸
۵-۴-۳- توسعه فیزیکی و تغییرات ساخت کالبدی شهر در دوره سوم (۱۳۷۵ – ۱۳۶۵) ۱۵۹
۵-۵- اثرات توسعه فیزیکی بر بافت قدیم شهر سبزوار ۱۶۲
۵-۶- نقش عمومی شهر سبزوار ۱۶۴
جمع بندی و نتیجه گیری ۱۶۶
فصل ششم : مشخصات، ویژگی‌ها، محدودیت‌ها و امکانات فیزیکی کالبدی بافت قدیم سبزوار ۱۶۸
مقدمه ۱۶۹
۶-۱- مشخصات جغرافیایی بافت قدیم سبزوار ۱۷۰
۶-۲- بررسی بافت قدیم، ویژگیها و مشخصات آن ۱۷۵
۶-۲-۱- تراکم و دانه بندی بافت قدیم ۱۸۱
۶-۲-۲- جمع بندی ویژگی‌های بافت قدیمی شهر سبزوار ۱۸۲
۶-۳- آثار و بناهای باارزش تاریخی در بافت قدیم سبزوار ۱۸۶
۶-۴- کاربری‌های موجود در بافت قدیم سبزوار ۱۹۳
۶-۵- شبکه‌های ارتباطی ۲۰۱
۶-۵-۱- راه‌های درون منطقه‌ای ۲۰۱
۶-۵-۲- راه‌های درون شهری ۲۰۱
۶-۵-۳- بررسی وضعیت خیابانهای محصور کننده بافت قدیم به لحاظ ساختار ارتباطی و شریانی آن ۲۰۴
۶-۵-۴- طبقه بندی معابر بافت قدیم از نظر سلسله مراتبی بر حسب نقش و عملکرد ۲۰۵
۶-۵-۵- گذرهای قدیمی بافت قدیم سبزوار ۲۰۶
۶-۶- مسائل و مشکلات فیزیکی ـ کالبدی بافت قدیم سبزوار ۲۱۰
۶-۶-۱-مشکلات مربوط به شبکه معابر بافت ۲۱۰
۶-۶-۲-کمبود عناصر خدماتی، تأسیساتی و تسهیلات شهری و زیر بنایی ۲۱۲
۶-۶-۳- فرسودگی و فشرده بودن بناهای موجود در بافت قدیمی ۲۱۵
۶-۶-۳-۱- خصوصیات کالبدی مساکن بافت قدیم سبزوار ۲۱۷
۶-۶-۳-۱-۱- کیفیت ابنیه ۲۱۷
۶-۶-۳-۱-۲- عمر ساختمان ۲۱۸
۶-۶-۳-۱-۳- نوع مصالح ساختمانی ۲۱۸
۶-۶-۳-۱-۴- تعداد طبقات ۲۱۸
۶-۶-۳-۱-۵- نحوه تصرف مسکن ۲۱۹
۶-۶-۳-۱-۶- مساحت زیر بنا و تعداد اتاقهای واحدهای مسکونی موجود در بافت قدیم ۲۲۰
۶-۶-۴- تعارض بخشهای بافت قدیم با ساختار کلی شهر ۲۲۰
۶-۶-۵- تراکم و تمرکز فعالیت‌ها ۲۲۰
۶-۶-۶- کاهش ارزشهای محله‌ای و سکونتی ۲۲۱
۶-۶-۷- انحطاط کیفیت فرهنگی و بصری ۲۲۱
۶-۷- امکانات فیزیکی ـ کالبدی بافت قدیم سبزوار ۲۲۲
۶-۷-۱- فرسودگی و وجود سطوح مخروبه در بافت ۲۲۲
۶-۷-۲- امکانات شبکه حمل و نقل ۲۲۲
۶-۷-۳- امکانات، تاسیسات و تجهیزات زیرساختی ۲۲۳
۶-۸- اهداف بهسازی بافت قدیم ناشی از مسائل، مشکلات و پتانسیل‌های موجود ۲۲۳
فصل هفتم : آزمون فرضیات و نتایج ۲۲۹
۷-۱- بررسی فرضیه‌ها ۲۳۰
۷-۱-۱- فرضیه اول ۲۳۰
۷-۱-۲- فرضیه دوم ۲۳۵
۷-۱-۳- فرضیه سوم ۲۴۱
۷-۱-۴- فرضیه چهارم ۲۴۸
۱-۳-۵-بافت قدیم، عامل تبادل فرهنگ ۲۵۲
۲-۳-۵-طراحی شهری : تجلی و تبلور فرهنگی ۲۵۳
فصل هشتم : ارائه راهکارها و پیشنهادات ۲۵۸
ارائه راهکارها و پیشنهادات ۲۵۹
منابع و مأخذ ۲۶۴
منابع انگلیسی : ۲۷۲
منابع الکترونیکی : ۲۷۳