مقاله ناهنجاری های جسمی و راه های تشخیص و درمان آن

مقدمه
منشاً بسیاری از ناهنجاریهای جسمانی ما عدم رعایت بهداشتی حرکتی است که شامل اعمال وعاداتی از قبیل :طرز نادرست نشستن، خوابیدن، راه رفتن، ایستادن، مطالعه کردن و انتخاب کفش نامناسب و… می باشد. در نتیجه می توان با فراگیری و رعایت بهداشت حرکتی و تجدید نظر در عادات اشتباه روزمره خود از بروز بسیاری از آنها جلوگیری کنیم.
و اما برای درمان کیفیت و کمیت تمرینها از اهمیت بسزائی بر خوردار است لذا توصیه اکید می شود که تمرینها تحت نظر فرد متخصص انجام شوند تا بتوانیم بهترین نتیجه را بگیریم و دچار مشکل نشویم.- بعنوان مثال اگر در انتخاب و یا انجام تمرینها دقت کافی نداشته باشیم نه تنها ناهنجاری اصلاح نمی شود بلکه منجر به بروز صدمات و عوارض ناخواسته هم می شود. خصوصاً در مورد ناهنجاری های ستون فقرات که از حساسیت بیشتری برخوردارند و همچنین باید زمان کافی صرف کرد. چرا که اگر زمان خیلی کمی صرف کنیم مسلماً بهبود نخواهیم یافت و صرف کردن زمان بیش از حد هم… (مثلاً انجام بیش از حد لازم حرکات اصلاحی پشت گود منجر به بروز پشت گرد می شود.)
بعد از درمان و اصلاح نیز باید توجه داشت که در صورت عدم رعایت بهداشت حرکتی و تکرار علل بروز، ناهنجاری برگشت پذیر خواهد بود. در این جا علل مهم و شایع بروز ۱۴ ناهنجاری، نشانه ها و حرکات اصلایشان ارائه می شود.
بخش اول: علل بروز ناهنجاریها، نشانه ها و روش تشخیص
الف) سر به جلو (لوردوز یا قوس گردنی )
علل پیدایش :
۱-    بیماریهای نظیر سل ستون مهره های گردنی ، عفونتهای گردنی و پارگی دیسکهای بین مهره ای.
۲-    عادات غیر صحیح در نشستن،  بویژه در هنگام مطالعه، ایستادن، راه رفتن و ورزش کردن.
۳-    ضعف بینایی بویژه در افراد نزدیک بین.
۴-    بکارگیری با لشهایی با ارتفاع زیاد درهنگام خوابیدن.
نشانه ها و روش تشخیص:
۱-    به جلو رفتن سر و بالا آمدن چانه (در این حالت زاویه بین گردن و فک حدود ۹۰ درجه می شود که این زاویه خیلی بازتر از حد عادی است و در ارزیابی بدن بوسیله خط شاقولی لاله گوش مقابل آن قرار نمی گیرد.)
۲-    ارتفاع گردن این افراد نسبت به وضعیت عادی کوتاهتر به نظر می رسد و بعضاً یقه کت یا پیراهنشان به سمت بالا چروکیده می شود.
۳-    افزایش فشار بر روی مفاصل گردن در ناحیه پشت.
۴-    خستگی در عضلات ناحیه پشت گردن و پشت سر.
ب) کج گردنی
علل
(گرچه علت دقیق پیدایش این عارضه بخوبی مشخص نیست، اما مهمترین عللی که تاکنون به آن‌ها اشاره شده بدین ترتیب است:)
۱-    قرارگیری سر جنین در رحم مادر در وضعیت نامناسب.
۲-    ضربه های درون زهدانی که باعث خونریزی درون عضله شده و تشکیل بافت زخم می دهد و درنتیجه سبب کوتاهی عضلات گردنی می شود.
۳-    فلج یا کوتاهی عضله جناغی- چنبری – پستانی – در یک طرف .
۴-    سوختگی پوست ، پارگی دیسک بین مهره ای، سل ستون مهره های گردنی.
۵-    نگهداری سر در وضعیت بد یا نامناسب به مدت طولانی (مثلاً هنگام مطالعه یا انجام فعالیتهای روزمره).
۶-    ضعف شنوایی و بینایی به گونه ای که دانش آموز برای بهتر شنیدن یا بهتر دیدن ناخوداگاه گردن خود را کج می کند تا گوش یا چشم ضعیف او به منبع صوت یا تصویر نزدیکتر شود.

نشانه ها:
۱-    عدم تقارن فاصله گوشها از سطح شانه ها،
۲-    قرارگیری سر در یک طرف وچرخش صورت ،
۳-    نامساوی بودن دامنه حرکتی در خمش جانبی سر.
پ) شانه نابرابر
علل:
۱-    اتخاذ وضعیت غلط در هنگام نشستن، ایستادن، خوابیدن، راه رفتنهای طولانی یا فعالیتهای یکطرفه در ورزش.
۲-    عدم تعادل در عضلات نگهدارنده کمربند شانه و عضلات نردبانی قدامی.
۳-    استفاده از دست مسلط بدون توجه به بکارگیری دست دیگر همانند حمل کیف واجسام سنگین با یک دست برای سالیان متمادی.
۴-    عارضه کج پشتی، شکستگی استخوانهای کمربند شانه و بدجوش خوردن آنها مانند شکستگی استخوان ترقوه و دررفتگی مفصل جناغی–ترقوه ای.
نشانه ها:
۱-    نابرابری در ارتفاع دو زائده اخرمی یا دو استخوان ترقوه و خارج شدن شانه ها از وضعیت تعادل.
۲-     نابرابری زاویه تحتانی کتف.
۳-    نابرابر بودن زاویه میان گردن و سر شانه که معمولاً ناشی از برجسته بودن عضلات ناحیه شانه در یک طرف است.
۴-    کاهش تحرک در مفصل شانه بویژه کاهش دامنه حرکتی دست.
۵-    درد در اطراف شانه ها و گردن.
۶-    ناهمسان بودن فاصله میان ناحیه داخلی بازو و تنه در دو طرف.
ت)پشت صاف
علل:
۱-    ارثی و ژنتیکی.
۲-    نرمی استخوان درسنین شیر خوارگی.
۳-    پوشیدن کفش های پاشنه بلند.
۴-    نشستن برای ساعات متمادی و فقر حرکتی.
۵-    کوتاهی عضلات همسر ینگ وباز کننده های ران.
۶-    ضعف  عضلات خم کننده ران و عضلات ولیگامنت های نگه دارنده ستون فقرات در ناحیه کمری.
نشانه ها و عوارض:
۱-    صاف شدن ستون مهره ها براثر ازبین رفتن انحنای ستون مهره ها درناحیه پشت یا کمر یعنی اگر با قامت کاملاً صاف و کشیده، از پشت به دیواری تکیه دهیم فاصله ای بین مهره های کمری و گردنی با دیوار وجود نخواهد داشت ویا کمتر از حد معمول (۲-۵/۲ برای مهره های گردن ۵/۲-۳ برای کمر) خواهد بود.
۲-    چرخش لگن خاصره به عقب.
۳-    کاهش فنریت ستون فقرات، مختل شدن ساز و کار جذب ضربه، آسیب دیدن مواد غضروفی و دیسک بین مهره ها.
۴-    درد درناحیه کمر.
۵-    بروز مشکلات در دستگاه گوارش بعلت تغییر در موقعیت حفره شکمی و احشای داخلی.
باید توجه داشت که با افزایش وزن مشکلات ناشی از این عارضه بیشتر بروز می‌کند.
ث) پشت گود (لوردوز):
علل:
۱-    در رفتن مادرزادی دو طرف مفصل ران.
۲-    کوتاهی عضلات خم کننده ران (سوئز خاصره ای و راست رانی)، عضلات بازکننده ستون مهره ها در ناحیه کمری و تاندون آشیل.
۳-    کشیدگی عضلات سرینی، شکم و همسترینگ.
۴-    ضعف عضلات شکمی و سنگین شدن حفره شکمی دراثر چاقی بیش از حد ویا بارداری خانمها.
۵-    نشستن نادرست، استفاده از صندلی های غیر استاندارد و پایه بلند، استفاده از کفش پاشنه بلند و عدم رعایت بهداشت حرکتی.
۶-    ورزشهایی که باعث می شوند ورزشکاران از بدن خود بشکل نامتعادل استفاده کنند. مثل: شنای پروانه، پرتاب نیزه و حرکات ژیمناستیک (چرخشها و پارالل بانوان).
۷-    شیوه نادرست برداشتن و جابجایی اشیاء سنگین.
نشانه ها :
۱-    فرورفتگی شدید قوس کمری در هنگام ایستادن، (بیش از ۳- ۵/۲ سانتی‌متر).
۲-    افتادگی و برآمدگی شکم، افتادگی لگن خاصره به جلو، چرخش باسن به عقب و بالا . متمایل شدن بالا تنه به عقب.
۳-    درد درناحیه پایین کمر. (اغلب درد خستگی).
ج) پشت گرد (کیفوزیس که بحالت شدید آن قوز گفته می شود)
علل:
۱-    کارکرد بیش از حد دستها در جلوی بدن (در فعالیتهایی مثل: نوشتن، خیاطی ، آرایشگری و… که سبب نزدیک شدن چا نه به سینه وتمایل کتفها به جلو می شوند) و عدم تقویت عضلات مخالف.

نشانه ها و عوارض:
۱-    افتادن شانه ها به جلو، جلو آمدن سر وگردن ونزدیکتر شدن چا نه به سینه، از بین رفتن گودی پشت گردن، برجسته تر شدن استخوان کتف و تمایل دستها به جلو.
۲-    افتادگی وبر آمدگی شکم، از بین رفتن گودی پشت کمر، به عقب رفتن لگن خاصره، و انحنای غیر طبیعی پشت.
۳-    انقباض و کوتاهی عضلات قسمت قدامی تنه و قفسه سینه وعضلات بخش خلفی ران و سرینی.
۴-    شل شدن و کش آمدن عضلات خلفی بالا تنه و بخش قدامی ران.
۵-    ایجاد اختلال در کار قلب و تنفس و خستگی زود رس در موارد شدید به علت تغییر موقعیت اصلی اندامهای حساس داخلی.
۶-    احساس درد و کوفتگی درقفسه سینه خصوصاً هنگام تلاش جسمانی.
چ)انحنای ستون فقرات به طرفین (اسکولیوز یا کج پشتی)
علل:
۱-    موروثی و مادرزادی.
۲-    شیوه اشتباه درآغوش گرفتن نوزاد ( که موجب بروز کج پشتی در کودک می شود.)
۳-    اتخاذ وضعیت های غلط مثل عادت به نشستن بک طرفی ویا حمل اجسامی مثل کیف مدرسه بایک دست به مدت طولانی.
۴-    کمر درد (بویژه ناراحتی های عصب سیاتیک که عضلات یک طرف کمی گرفته اند.)
۵-    اختلالات متابولیسم.
۶-    شرکت در بعضی رشته های ورزشی که مستلزم حرکات و فعالیت های یک طرفه می باشد مثل تنیس.
۷-    کوتاهی یک پا.
۸-    تومور مهره‌ها، عیب استخوانی، ناهنجار بودن شکل مهرها و نرمی استخوان.
۹-     کوتاهی عضلات دورکننده ران در یک پا که سبب افتادگی لگن درآن سمت می شود.
۱۰-    کوتاهی عضلات نزدیک کننده ران دریک پا که سبب بالا رفتن لگن درسمت مقابل می شود.
نشانه ها و عوارض:
۱-    قرار نگرفتن همه مهره ها در امتداد نخ (خط) شاقولی (که حالت عمود دارد.)
۲-    در یک سطح نبودن شانه ها.
۳-    چرخش تنه به راست و چپ ونا مساوی بودن دامنه حرکتی چرخش به طرفین.
۴-     نا مساوی بودن فاصله انگشتان یک دست تازمین با فاصله انگشتان دست دیگر تا زمین در حالیکه صاف ایستاده ایم.
۵-    عضلات قسمت مقعر ستون مهره ها کوتاه و منقبض شده و یک توده عضلانی مشاهده می‌شود و عضلات قسمت محدب کش آمده و شل می‌شود.
۶-    عدم قرینگی عضلات اطراف تنه.
۷-    اختلال در عملکرد دستگاه قلبی- تنفسی.
۸-    اختلالات عصبی (که بیشتر به صورت فشار روی ریشه های عصبی و ضایعه نخاعی دیده می‌شود).
۹-    اختلال در راه رفتن.
۱۰-    کاهش تحرک ستون فقرات (محدود شدن چرخش مهره ها و کاهش دامنه حرکتی در جهت خم شدن به طرفین).
ح) انحراف جانبی لگن:
متأسفانه به علل شکل گیری ونشانه های این ناهنجاری اشاره ای نشده اما احتمالاً یکی از علل آن، عادات اشتباه حرکتی از جمله ایستادنهای طولانی به شیوه نادرست است.

فهرست مطالب
عنوان                                                         صفحه

•    بخش اول: علل بروز ناهنجاریها، نشانه‌ها و روش تشخیص
الف) سر به جلو(لوردوز یا قوس گردنی )     ۲

ب ) گردن کج (کج گردنی )    ۳

پ )شانه نابرابر    ۴

ت )پشت صاف     ۵

ث) پشت گود    ۶

ج )پشت گرد     ۷

چ‌ )پشت کج (اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات به طرفین)    ۸

ح )انحراف جانبی لگن    ۱۰

خ )زانوی پرانتزی (واروس یا پای کمانی )    ۱۱

د )زانوی ضربدری (والگوم زانو، زانوی چسبیده یا برونگرا)    ۱۳

ذ )کف پای صاف     ۱۴

ر )کف پای گود     ۱۶

ز )انگشت کج    ۱۷

ژ )انگشت چکشی     ۱۹

•    بخش دوم: نمونه حرکات اصلاحی
الف )سر به جلو (لوردور یا قوس گردنی )    ۲۰

ب )کج گردنی     ۲۲

پ )شانه نابرابر    ۲۴

ت )پشت صاف     ۲۴

ث )پشت گود     ۲۷

ج )پشت گرد     ۳۱

چ )پشت کج (اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات به طرفین )    ۳۵

ح )انحراف جانبی لگن     ۴۰

خ )زانوی پرانتزی (واروس یا پای کمانی )    ۴۴

د )زانوی ضربدری (والگوم زانو، زانوی چسبیده یا برونگرا)    ۴۲

ذ )کف پای صاف     ۴۷

ر )کف پای گود     ۵۰

ز )انگشت کج (هالوکس والگوس)    ۵۰

ژ)انگشت چکشی     ۵۱